در سامانه‌های اطفای حریق، تامین فشار مناسب و پایدار آب یکی از مهم‌ترین عوامل در عملکرد موثر تجهیزات آتش نشانی به‌شمار می‌رود. در بسیاری از ساختمان‌های بلند و چندطبقه، مراکز صنعتی یا فضاهایی که فشار آب شهری پاسخ‌گوی نیاز سیستم نیست؛ استفاده از بوستر پمپ آتش نشانی ضروری است. این دستگاه وظیفه دارد فشار آب را تا حد استاندارد برای راه‌اندازی تجهیزاتی نظیر اسپرینکلر، شیلنگ یا هیدرانت تامین کند.
چنانچه این پمپ دارای گواهینامه معتبر UL باشد، به این معناست که تحت آزمون‌های دقیق بین‌المللی قرار گرفته و از نظر ایمنی و عملکرد، تایید شده است. استفاده از بوستر پمپ آتش نشانی با استاندارد UL، علاوه بر تضمین ایمنی بیشتر در زمان حادثه، یکی از الزامات اصلی برای اخذ تاییدیه آتش نشانی در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی و صنعتی نیز محسوب می‌شود. در این راهنما از وب‌سایت ساتل صنعت پویا، به پاسخ «بوستر پمپ آتش نشانی چیست» می‌پردازیم و نکات مهم در زمان خرید و الزامات نصب آن را توضیح می‌دهیم.
بوستر پمپ آتش نشانی چیست؟
بوستر پمپ آتش نشانی UL، یکی از ایمن ترین و استانداردترین تجهیزات اطفا حریق هست که وظیفه دارد فشار مورد نیاز آب را برای اجرای سیستم اطفا حریق با عملکرد صحیح تامین کند. این سیستم بیشتر در مواقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فشار آب شهری، به‌تنهایی برای فعال‌سازی تجهیزات آتش نشانی مثل اسپرینکلرها یا شیلنگ‌های آتش نشانی کافی نباشد. در حالت عادی، ممکن است فشار آب برای مصارف روزمره مناسب به‌نظر برسد؛ اما زمانی که آتش‌سوزی رخ می‌دهد و سیستم به حجم زیادی آب با فشار بالا نیاز دارد، بوستر پمپ وارد مدار می‌شود و به‌صورت مداوم و پایدار، این فشار را تامین می‌کند.
واژه UL در کنار نام بوستر پمپ آتش نشانی، مخفف “Underwriters Laboratories” است، سازمان بین‌المللی مستقلی که در زمینه ایمنی و ارزیابی محصولات فعالیت می‌کند. این سازمان بیش از 100 سال است که استانداردهای ایمنی را توسعه می‌دهد، محصولات را برای انطباق آزمایش می‌کند و علامت خود را بر روی تمامی تجهیزاتی که ما هر روز استفاده می‌کنیم گذاشته است. همچین باید بگوییم که UL یکی از بزرگترین و شناخته شده ترین سازمان‌های صدور گواهینامه ایمنی در دنیا است و بسیاری از تولید کنندگان محصولات خود را توسط این سازمان ارزیابی و آزمایش می‌کنند. تمام تجهیزات و قطعات بوستر پمپ آتش نشانی تحت لیسانس سازمان UL شامل: الکترومتور، پمپ، شیرآلات و اتصالات و تابلو برق و … مورد آزمایش این نهاد قرار می‌گیرند تا حداکثر کارآیی و ایمنی را در مواقع بروز آتش سوزی داشته باشند.
اجزای اصلی بوستر پمپ آتش نشانی چیست؟
بوستر پمپ آتش نشانی با استاندارد Ul دارای دو پمپ اصلی و جوکی ( Main Pump & Jocky Pump) و مجموعه‌ای از شیرآلات و اتصالات مربوطه هست که نمای جانبی پمپ اصلی مطابق ضوابط سازمان ایمنی و آتش نشانی تهران به شکل زیر است:
هر کدام از این بخش‌ها، وظیفه مشخصی دارند و کنار هم باعث می‌شوند آب با فشار مناسب به سیستم اطفای حریق برسد. در پاسخ به سوال اجزای اصلی بوستر پمپ آتش نشانی چیست باید بگوییم این سیستم متشکل از اجزا زیر است:
- پمپ اصلی: در زمان بروز آتش‌سوزی روشن می‌شود و فشار اصلی آب را فراهم می‌کند.
- پمپ نگه‌دارنده فشار(جوکی): همیشه در حال کار است، تا فشار آب در حد مشخصی باقی مانده و پمپ اصلی بی‌دلیل روشن نشود.
- پمپ اضطراری: اگر پمپ اصلی خراب یا برق قطع شود، این پمپ به‌صورت خودکار وارد مدار می‌شود و فشار لازم را تامین می‌کند.
- تابلوی کنترل: روشن و خاموش شدن پمپ‌ها را مدیریت می‌کند. این تابلو بر اساس اطلاعاتی که از حسگرها دریافت می‌کند، تصمیم‌گیری خواهد کرد.
به نقل از سایت آتش نشانی تهران در ضوابط ملاک عمل ﺗﺎبلو برق بوستر پمپ: «کلیه تابلوها باید از ورق فولادی به ضخامت حداقل ۱.۵ میلی‌متر برای جعبه تابلو و اسکلت داخلی جهت نصب تجهیزات ساخته شوند.» رعایت این نکته در روند اخذ تاییدیه اتش نشانی به شما کمک می‌کند.
- شیرها و اتصالات: عبور و برگشت آب را کنترل کرده و جلوی بالا رفتن بیش از حد فشار را می‌گیرد.
- حسگر فشار و کلید فشار: فشار آب را اندازه‌گیری می‌کند و اگر کاهش فشار احساس شود، به تابلو فرمان می‌دهد تا پمپ‌ها وارد مدار شود.
- فشارسنج: مقدار فشار آب را نشان می‌دهد تا در صورت نیاز، تنظیمات لازم انجام شود.
- شاسی یا پایه فلزی: همه‌ی قطعات روی یک شاسی محکم نصب می‌شوند، تا سیستم پایداری لازم را داشته باشد.
- مخزن دیافراگمی(در صورت نیاز): نوسانات فشار را کم می‌کند و به ثابت ماندن فشار کمک می‌نماید.
با کنار هم قرار گرفتن این بخش‌ها، این دستگاه می‌تواند در زمان خطر، با اطمینان و دقت، آب را با فشار مناسب به محل آتش‌سوزی برساند و از گسترش آن جلوگیری کند. بد نیست بدانید توان برق مصرفی مجموعه بوستر پمپ بالا است به همین دلیل دارای دو دستگاه تابلو برق برای پمپ اصلی و جوکی هست که به منظور کنترل عمکلرد و وضعیت حریق و هشدار بوستر پمپ آتش نشانی تعبیه شده است.
کاربرد بوستر پمپ آتش نشانی
احتمالا برایتان پیش آمده که در ساختمانی بلند، فشار آب آن‌طور که باید نباشد. حال تصور کنید آتش‌سوزی اتفاق بیفتد و قرار باشد سیستم اطفا با همین فشار ضعیف، کارش را انجام دهد. در چنین شرایطی است که بوستر پمپ آتش نشانی وارد عمل می‌شود. این دستگاه زمانی‌که آب با فشار کافی در دسترس نیست؛ به کمک سیستم اطفای حریق می‌آید و فشار مورد نیاز را فراهم می‌کند. در ساختمان‌های اداری، برج‌های مسکونی، انبارها، سوله‌های صنعتی، بیمارستان‌ها و مراکز خرید، از این پمپ‌ها استفاده می‌شود تا در مواقع ضروری، خیالتان بابت فشار آب راحت باشد. (مقاله مرتبط: سیستم اعلام و اطفا حریق چیست)
خلاصه اگر بخواهیم خیلی ساده بپرسیم بوستر پمپ آتش نشانی چیست، می‌توان گفت پشتوانه‌ای مطمئن است برای زمانی که آب، باید قدرتمند ظاهر شود. بیش ترین کاربرد بوستر پمپ آتش نشانی با استاندارد Ul در صنعت و ساختمان های با گروه بندی حریق بالا و حساس می باشد. مطابق ضوابط سازمان ایمنی و آتش نشانی تهران ساختمان های با گروه بندی حریق S3 می بایست دارای بوستر پمپ آتش نشانی Ul باشند. (مقاله مرتبط: گروه بندی ساختمان ها در آتش نشانی)
نحوه عملکرد بوستر پمپ آتش نشانی
بوستر پمپ از چند پمپ کوچک‌تر تشکیل شده‌است که به صورت گروهی و هوشمند با هم کار می‌کنند. زمانی‌که فشار آب در سیستم کاهش پیدا می‌کند (برای مثال وقتی یکی از اسپرینکلرها یا شیلنگ‌ها باز شود)، سنسورهای سیستم این افت فشار را تشخیص داده و پمپ‌ها یکی‌یکی وارد مدار می‌شوند تا فشار به حالت نرمال برسد. این کار بدون نیاز به دخالت انسان انجام می‌شود و همه چیز اتوماتیک است. (مقاله مرتبط: اسپرینکلر چیست)
به نقل از imenada «نکته مهم در این عملکرد، تقسیم بار بین پمپ‌هاست. یعنی اگر نیاز کم باشد، فقط یک پمپ روشن می‌شود؛ اما اگر تقاضا بالا رود، پمپ‌های بعدی هم فعال می‌شوند. این فرآیند باعث می‌شود هم فشار آب همیشه مناسب باشد، هم از فرسودگی زودهنگام تجهیزات جلوگیری شود»
حالا می‌توان بهتر درک کرد که بوستر پمپ آتش نشانی چیست؛ دستگاهی که پشت‌صحنه، فشار آب را دقیق و بی‌وقفه مدیریت می‌کند.
ویژگی‌های بوستر پمپ آتش نشانی
قبل از خرید یا نصب هر دستگاهی، دانستن ویژگی‌هایش کمک می‌کند انتخاب مطمئن‌تری داشته باشید. در مورد بوستر پمپ آتش نشانی هم، این ویژگی‌ها را باید جدی گرفت. در ادامه به بررسی ویژگی‌های بوستر پمپ آتش نشانی چیست، می‌پردازیم.
- دارای سنسور تنظیم فشار خودکار: این سیستم‌ها به کمک سنسورهایی که در آن‌ها تعبیه شده‌است، تغییرات فشار را حس کرده و بر اساس نیاز، پمپ مناسب را وارد مدار خواهند کرد. این یعنی فشار همیشه در سطحی قرار دارد که آتش نشانی بتواند کارش را بدون اختلال انجام دهد.
- امکان عملکرد چند پمپه: در اکثر بوسترها، چند پمپ به شکل موازی قرار گرفته‌اند. این موضوع باعث می‌شود فشار سیستم، در هر لحظه متناسب با مصرف تنظیم شود؛ همچنین اگر یکی از پمپ‌ها دچار مشکل شود، پمپ‌های دیگر وارد عمل می‌شوند و کار ادامه پیدا می‌کند.
- قابل استفاده در مواقع اضطراری: برخی مدل‌ها امکان اتصال به ژنراتور برق یا باتری پشتیبان دارند. این ویژگی در مکان‌هایی مانند بیمارستان‌ها یا مراکز حیاتی اهمیت زیادی دارد؛ چون حتی در قطع برق هم سیستم فعال باقی می‌ماند.
- بدنه مقاوم در برابر خوردگی و ضربه: اغلب این پمپ‌ها از فولاد ضدزنگ یا چدن ساخته می‌شوند. چنین موادی، پمپ را در برابر آب، حرارت، ضربه و رطوبت مقاوم نگه‌می‌دارد و عمر مفید آن را افزایش می‌دهد.
- تابلو کنترل هوشمند با هشداردهی: سیستم کنترل الکترونیکی این پمپ‌ها، مجهز به هشدارهای دیداری یا شنیداری است. این تابلوها وضعیت هر پمپ را نشان می‌دهند و در صورت بروز خطا یا کاهش فشار، کاربر را سریع مطلع می‌کنند.
این ویژگی‌ها به ما کمک می‌کند بهتر متوجه شویم که بوستر پمپ آتش نشانی چیست و چرا حضورش در بسیاری از ساختمان‌ها واجب است.
انواع مختلف بوستر پمپ آتش نشانی
مدل‌های مختلفی از بوستر پمپ در بازار وجود داشته و انتخاب بین آن‌ها به شرایط محل نصب، ارتفاع ساختمان، میزان مصرف و حتی بودجه بستگی دارد. هر نوع، کارکرد خاص خودش را دارد:
- بوستر پمپ جتی: این نوع پمپ برای ساختمان‌های با ارتفاع کم یا جاهایی‌که آب با فشار متوسط نیاز بوده، مناسب است. توان مکش خوبی دارد و بیشتر در ویلاها، کارگاه‌های کوچک یا سوله‌هایی با سیستم ساده استفاده می‌شود. از نظر هزینه هم مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
- بوستر پمپ سانتریفیوژ: پمپ‌های گریز از مرکز، یکی از رایج‌ترین انتخاب‌ها در ساختمان‌سازی هستند. این پمپ‌ها توان بالا، دوام زیاد و عملکرد پایداری دارند. برای مراکز درمانی، برج‌های چند طبقه، ادارات و حتی کارخانه‌ها مناسب‌اند. اگر از کسی بپرسید بوستر پمپ آتش نشانی چیست، احتمال زیاد منظورش همین مدل‌هاست.
- بوستر پمپ خطی: اگر در پروژه‌ای فضای کافی برای نصب تجهیزات ندارید یا لوله‌کشی موجود امکان تغییر زیادی ندارد، این پمپ‌ها انتخاب خوبی هستند. طراحی ساده‌تری دارند و معمولا برای مصرف‌های کمتر و مکان‌هایی با محدودیت فضا کاربردی‌اند.
- بوستر پمپ چندمرحله‌ای: وقتی نیاز به فشار خیلی بالا باشد مثلا در برج‌های بلند یا مراکز صنعتی، از این نوع پمپ‌ها استفاده می‌شود. طراحی آن‌ها به‌گونه‌ای است که چند پروانه در مسیر آب قرار دارد و این باعث می‌شود فشار خروجی تا حد زیادی افزایش پیدا کند.
نصب بوستر آتش نشانی چگونه است؟
نصب بوستر پمپ ممکن است در ظاهر ساده به‌نظر برسد؛ اما در عمل نیازمند دقت بالا و رعایت اصول فنی است. اگر نصب به‌درستی انجام نشود؛ ممکن است در زمان حادثه، عملکرد سیستم دچار اختلال گردد. به همین دلیل، مراحل زیر باید با نظم و دقت اجرا شوند:
- انتخاب محل مناسب: در گام نخست، باید محل مناسبی برای نصب انتخاب شود؛ مکانی که دارای تهویه کافی، دسترسی آسان و عاری از رطوبت باشد. معمولا اتاق تأسیسات یا موتورخانه بهترین گزینه محسوب می‌گردد.
- آماده‌سازی بستر نصب: سطحی که پمپ روی آن نصب می‌شود باید صاف، مستحکم و کاملا تراز باشد. در بسیاری موارد، برای جلوگیری از انتقال لرزش به کف، از پایه‌های ضدلرزش استفاده می‌شود.
- لوله‌کشی ورودی و خروجی: در این مرحله، لوله‌کشی مناسب نصب می‌گردد؛ شامل لوله ورودی از منبع یا مخزن آب و لوله خروجی به سمت شبکه اطفای حریق؛ همچنین استفاده از فیلتر، شیر یک‌طرفه، شیر فلکه و لرزه‌گیر ضروری است.
- اتصال به سیستم برق و تابلو کنترل: سیم‌کشی برق و نصب تابلو فرمان باید توسط متخصص مجاز انجام شود. این تابلو به‌عنوان مرکز کنترل عملکرد پمپ‌ها، عمل می‌کند و باید ایمن، دقیق و قابل‌دسترسی باشد.
- تنظیم فشار و انجام تست نهایی: در پایان، فشار استارت و استاپ پمپ‌ها تنظیم می‌گردد و عملکرد کل سیستم، به‌صورت عملی بررسی و آزمایش می‌شود تا از صحت عملکرد در شرایط واقعی اطمینان حاصل شود.
نصب اصولی بوستر پمپ، تضمین می‌کند که در شرایط بحرانی، سیستم بدون تاخیر وارد عمل شده و وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد. اینجاست که باید دانست بوستر پمپ آتش نشانی چیست و چرا نصب دقیق آن اهمیت دارد.
در هنگام خرید بوستر آتش نشانی، به چه نکاتی توجه کنیم؟
انتخاب صحیح بوستر پمپ تاثیر مستقیمی در عملکرد سیستم اطفای حریق دارد. پیش از خرید، لازم است به چند نکته کلیدی توجه شود:
- بررسی فشار و دبی موردنیاز ساختمان: هر ساختمان بسته به ارتفاع، تعداد طبقات و نوع سیستم اطفای حریق، نیاز به میزان خاصی از فشار و حجم آب دارد. انتخاب پمپ باید بر اساس این پارامترها انجام شود تا از عملکرد موثر آن اطمینان حاصل شود.
- جنس بدنه و کیفیت قطعات: پمپ باید از موادی مانند چدن یا استیل ضدزنگ ساخته شده تا در برابر خوردگی، رطوبت و گرما مقاومت کافی داشته باشد. همچنین پروانه‌های داخلی نیز بهتر است از آلیاژهای مقاوم، تهیه شده باشند.
- تابلو فرمان هوشمند با هشداردهی: تابلو برق باید توانایی هشدار در مواقع اضطراری را داشته باشد. در صورت افت فشار، خطا یا توقف ناگهانی پمپ، این تابلو با اعلام هشدار، کاربر را مطلع می‌سازد.
- قابلیت عملکرد در زمان قطع برق: برخی مدل‌ها مجهز به باتری اضطراری یا قابلیت اتصال به ژنراتور هستند که در مکان‌های حساس مانند بیمارستان‌ها ضرورت دارد.
- خدمات پس از فروش و گارانتی: انتخاب برندهای معتبر، داشتن نمایندگی رسمی، امکان تامین قطعات یدکی و پشتیبانی فنی منظم از جمله مواردی است که نباید نادیده گرفته شود.
در نهایت، با در نظر گرفتن این موارد می‌توان به‌درستی تشخیص داد که بوستر پمپ آتش نشانی چیست و کدام مدل برای شرایط مورد نظر مناسب‌تر خواهد بود.
کلام آخر
بوستر پمپ آتش نشانی، از جمله تجهیزات حیاتی در هر ساختمان بزرگ یا صنعتی است که تضمین‌کننده فشار مناسب آب در زمان بروز حریق است. عملکرد این سیستم به‌گونه‌ای است که در مواقع حساس، بدون نیاز به دخالت انسانی وارد عمل شده و با حفظ فشار استاندارد، امکان اطفای حریق را فراهم می‌سازد. در پاسخ به این پرسش که بوستر پمپ آتش نشانی چیست، می‌توان گفت دستگاهی است که در پشت صحنه، امنیت و آرامش خاطر را در بحرانی‌ترین لحظات فراهم می‌سازد؛ به شرطی که انتخاب، نصب و نگهداری آن با دقت انجام شود.
سوالات متداول
- آیا نصب بوستر پمپ آتش نشانی نیازمند مجوز خاصی است؟
بله، در بسیاری از شهرها و به‌ویژه برای ساختمان‌های عمومی، نصب این سیستم باید مطابق با مقررات سازمان آتش نشانی انجام شود و تاییدیه لازم اخذ شود. - بوستر پمپ هر چند وقت یک‌بار باید سرویس شود؟
سرویس دوره‌ای، به‌ویژه هر شش ماه یک‌بار توصیه می‌شود. در این بازدیدها، فشار، سنسورها، تابلو فرمان و قطعات مکانیکی بررسی و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض می‌شوند. - تفاوت پمپ آبرسان با بوستر پمپ آتش نشانی چیست؟
پمپ آبرسانی برای تامین آب مصرفی روزانه طراحی شده‌است؛ اما بوستر آتش نشانی برای شرایط اضطراری است و باید فشار بالا و واکنش سریع‌تری داشته باشد. طراحی آن‌ها از نظر توان و دوام متفاوت است. - آیا می‌توان از بوستر پمپ آتش نشانی در ساختمان‌های مسکونی کوچک نیز استفاده کرد؟
بله، ولی بیشتر در مجتمع‌های بزرگ یا ساختمان‌های بلند کاربرد دارد. در خانه‌های کوچک معمولا پمپ‌های ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر کفایت می‌کنند.
