مصوبات سازمان آتش نشانی مثل قوانین بازی در مسابقه‌ای پرچالش هستند که اگر ندانید چه باید بکنید، بازی را می‌بازید. بسیاری از سازندگان تازه پس از دریافت چند اخطار و تاخیر در صدور پایان کار، به اهمیت این دستورالعمل‌ها پی می‌برند. از همین رو دانستن و درک این ضوابط، اولین گام در مسیر اخذ تاییدیه آتش نشانی است. ما در ساتل صنعت، با جمع‌آوری لیست کامل این مصوبات، مسیر گرفتن تاییدیه را برای شما هموار کرده‌ایم. تا انتها همراه ما بمانید تا به جای سردرگمی، با اطلاعات دقیق و شفاف در مسیر ساخت‌وساز حرکت کنید.
مصوبات سازمان آتش نشانی چیست؟
مصوبات سازمان آتش نشانی مجموعه‌ای دقیق از ضوابط فنی، ایمنی و دستورالعمل‌های اجرایی در ساخت‌وساز هستند. هدف این مقررات، حفظ جان و مال ساکنان و کاهش ریسک حریق در انواع پروژه‌های ساختمانی است. آن‌ها مشخص می‌کنند ساختمان چگونه طراحی، اجرا و بهره‌برداری شود تا ایمنی به سطح قابل‌قبول برسد. رعایت این موارد، پیش‌نیاز اخذ تاییدیه آتش نشانی و اغلب شرط صدور پایان‌کار یا بیمه حریق است. این مصوبات توسط سازمان آتش‌نشانی و با همکاری وزارت کشور و نهادهای تخصصی تدوین و به تصویب می‌رسند. ضوابط براساس نوع کاربری ساختمان (مسکونی، تجاری، صنعتی یا درمانی) به‌صورت پروژه‌محور بررسی می‌شوند.
بخشی از این مقررات شامل الزاماتی در جانمایی راه‌فرار، سیستم اعلام حریق اتوماتیک یا سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، طراحی سیستم اطفا حریق، تهویه اضطراری و برق ایمن است. همچنین درهایی با مقاومت در برابر آتش، مصالح کندسوز و پوشش‌های ضدحریق هم در فهرست الزامات قرار دارند. بدون رعایت این نکات، ساختمان شما مثل ماشینی بدون ترمز است که ظاهر زیبایی دارد، اما امنیت ندارد.
جایگاه مصوبات سازمان آتش نشانی در فرایند طراحی و ساخت
هنگامی که شما برای ساخت ساختمانی جدید یا تغییر کاربری ساختمان موجود، به شهرداری مراجعه می‌کنید تا پروانه ساخت بگیرید، باید مدارک و نقشه‌هایی (فاز دو معماری، تاسیسات مکانیکی و برقی و…) را تحویل دهید. در این مسیر:
- نقشه‌ها توسط شهرداری بررسی می‌شوند؛ اما فقط شهرداری نظر نمی‌دهد. یکی از مراجع مهمی که باید نقشه‌ها را تایید کند، سازمان آتش‌نشانی است.
- آتش‌نشانی نقشه‌ها را از نظر ایمنی حریق بررسی می‌کند؛ آیا راه‌فرار طراحی شده؟ آیا انتخاب سیستم اعلام حریق ساختمان مسکونی و صنعتی به‌درستی انجام شده؟ درب‌ها ضد حریق هستند؟
- اگر کارشناس ببیند نقشه‌ها با مصوبات سازمان آتش نشانی هم‌خوانی ندارند، تاییدیه صادر نمی‌شود. بدون این تاییدیه هم، شما نمی‌توانید مجوز ساخت بگیرید یا پروژه‌تان را شروع کنید.
جایگاه بین‌المللی مصوبات سازمان آتش نشانی
در سطح جهانی، نهادهایی مانند NFPA آمریکا، ضوابطی مشابه، در قالب کدهای ایمنی حریق دارند. این کدها معمولا در پروژه‌های بزرگ یا بین‌المللی در ایران هم مورد ترجمه یا تطبیق قرار می‌گیرند. باز هم می‌گوییم که هدف مصوبات سازمان آتش نشانی، تضمین ایمنی افراد، کاهش ریسک آتش‌سوزی و افزایش تاب‌آوری ساختمان‌ها است. مصوبات سازمان آتش نشانی در ایران، در بسیاری موارد هم‌راستا با این دستورالعمل‌های بین‌المللی تنظیم شده‌اند.
به نقل از سایت wsfp: «کدهای ایمنی، مجموعه‌ای منسجم از مقررات برای پیشگیری و کاهش خسارت حریق‌اند.»
دسته‌بندی ساختاری مصوبات سازمان آتش نشانی
مصوبات سازمان آتش نشانی معمولا در سه محور اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند که هرکدام نقش مهمی در ایمنی ساختمان دارند.
- ایمنی معماری: شامل طراحی مسیرهای فرار، عرض مناسب راهروها، مکان‌گذاری درهای ضدحریق و فضای مانور خودروهای امدادی می‌شود. (مقاله مرتبط: ضوابط پله فرار)
- ایمنی تاسیسات مکانیکی: مربوط به سیستم‌های اطفای حریق مانند اسپرینکلر، رایزر خشک یا تر، انواع کپسول آتش‌نشانی، تهویه کنترل دود و تامین فشار آب می‌شود. (مقاله مرتبط: اسپرینکلر چیست)
- ایمنی تاسیسات الکتریکی: شامل طراحی سیستم اعلام حریق، برق اضطراری، تابلوهای فرمان و روشنایی اضطراری است.
مراحل اخذ تاییدیه آتش نشانی: از نقشه تا مجوز ساخت
اخذ تاییدیه آتش نشانی، آن هم براساس مصوبات سازمان آتش نشانی کلید شروع امن و قانونی ساخت‌وساز شما است. برای گرفتن این تاییدیه، مراحل زیر را به ترتیب طی کنید:
- ارزیابی خطر آتش‌سوزی: شناسایی ریسک‌های احتمالی حریق در ساختمان، اولین گام مهم است.
- اجرای تجهیزات ایمنی: نصب و نگهداری صحیح سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، مسیرهای تخلیه و تجهیزات حفاظتی الزامی است.
- تهیه مدارک لازم: نقشه‌ها، پلان‌ها، سوابق نگهداری و آموزش‌های ایمنی را آماده کنید.
- ارسال درخواست: فرم‌های مربوطه را با مدارک کامل به مرجع آتش‌نشانی تحویل دهید.
- بازدید و بازرسی: کارشناسان سازمان آتش‌نشانی، تجهیزات و شرایط ایمنی ساختمان را بررسی می‌کنند.
- اصلاحات لازم: در صورت وجود نقص، مشکلات را برطرف و آماده بازدید مجدد شوید.
- صدور تاییدیه: پس از تایید نهایی، گواهی ایمنی آتش‌نشانی برای پروژه‌تان صادر می‌شود.
چک‌لیست اجرایی دریافت تاییدیه آتش‌نشانی (برای سازندگان و مهندسین)
حالا که با مراحل کلی اخذ تاییدیه آتش نشانی آشنا شده‌اید، در ادامه چک‌لیستی کاربردی در اختیارتان می‌گذاریم که مرحله‌به‌مرحله، مدارک، مسئولان مربوطه و نکات هر مرحله را مشخص می‌کند.
| مرحله | شرح اقدام | مسئول مربوطه | مدارک یا الزامات | ملاحظات |
| ۱ | ارزیابی اولیه خطر حریق | مهندس HSE یا طراح | نقشه فاز دو معماری، نوع کاربری | شناسایی محل‌های پرریسک مانند موتورخانه، پارکینگ و آسانسور |
| ۲ | طراحی نقشه‌های ایمنی حریق (اعلام، اطفا، فرار) | دفتر طراحی یا مشاور آتش‌نشانی | نقشه فاز دو مکانیک و برق، ضوابط سازمان آتش‌نشانی | رعایت ضوابط مسیر فرار، محل نصب دتکتورها، رایزر خشک و اسپرینکلر |
| ۳ | ارسال نقشه‌ها برای بررسی اولیه سازمان آتش‌نشانی | مالک یا مشاور | فایل DWG و PDF نقشه‌ها + فرم درخواست تاییدیه | حتما نسخه به‌روز فرم درخواست استفاده شود |
| ۴ | دریافت ایرادات و اعمال اصلاحات نقشه‌ها | دفتر طراحی یا مشاور | فایل نقشه‌ها + لیست ایرادات | اصلاح مواردی مثل نداشتن مسیر فرار، نداشتن برق اضطراری یا فن اگزاست |
| ۵ | تأیید نهایی نقشه‌ها توسط آتش‌نشانی | سازمان آتش‌نشانی | نسخه اصلاح‌شده نقشه‌ها | تایید رسمی به‌صورت مهر یا نامه کتبی ارائه می‌شود |
| ۶ | اجرای تأسیسات اعلام و اطفا مطابق نقشه‌های تاییدشده | پیمانکار تاسیسات | نقشه‌های نهایی تاییدشده | تجهیزات باید دارای تاییدیه سازمان باشند. |
| ۷ | بازدید میدانی ناظر آتش‌نشانی | ناظر سازمان یا مشاور | دسترسی به محل‌ها + دستور نقشه اجرایی | ایرادهای اجرایی مثل نصب نادرست تابلو اعلام یا تست نکردن اسپرینکلر |
| ۸ | انجام تست‌ها | مشاور ایمنی یا پیمانکار | دستگاه تست فشار، گواهی‌نامه تجهیزات | برخی پروژه‌ها نیازمند تست فنی توسط آزمایشگاه هستند |
| ۹ | ارائه گزارش نهایی و صدور تاییدیه آتش‌نشانی | سازمان آتش‌نشانی | چک‌لیست پرشده + فرم نهایی گزارش ناظر | بدون این تاییدیه، پایان‌کار از شهرداری صادر نمی‌شود |
مهم‌ترین مصوبات سازمان آتش نشانی
مهم‌ترین مصوبات سازمان آتش نشانی که توجه به آن‌ها برای دریافت تاییدیه‌های آتش نشانی الزامی است عبارتند از:
ضوابط آسانسورهای دسترسی آتش‌نشانی
مصوبات سازمان آتش نشانی الزام می‌کند آسانسورهای دسترسی آتش‌نشانی با حداقل ظرفیت ۴ نفر طراحی شوند. ابعاد، سرعت حرکت، سیستم تهویه مستقل و برق اضطراری قابل اطمینان باید به طور کامل رعایت شود. رعایت این ضوابط مقدمات ورود سریع و ایمن آتش‌نشانان به ساختمان را می‌چیند.
(دانلود PDF ضوابط آسانسورهای دسترسی آتش‌نشان)
ضوابط ملاک عمل مجموعه پمپ‌های آتش‌نشانی
پمپ‌های آتش‌نشانی باید فشار و دبی لازم را حتی در شرایط بحرانی تامین کنند. این تجهیزات باید براساس استانداردهای ملی و بین‌المللی طراحی، نصب و نگهداری شوند. عملکرد مناسب پمپ‌ها، خیالتان را از عملکرد بهینه سیستم اطفا در مواقع اضطراری آسده می‌کند.
(دانلود PDF ضوابط مجموعه پمپ‌های آتش‌نشانی)
ضوابط ملاک عمل سیستم‌های کشف و اعلام حریق
سیستم‌های کشف حریق باید به دتکتورهای حرارتی و دود حساس و دقیق مجهز شوند. این سیستم‌ها باید با مرکز کنترل در ارتباط بمانند و بتوانند به‌صورت خودکار سیستم اطفا را فعال کنند. (مقاله مرتبط: تفاوت دتکتور دودی و حرارتی)
(دانلود PDF ضوابط سیستم‌های کشف و اعلام حریق)
ضوابط ملاک عمل سامانه‌های اطفای حریق
سیستم‌های اسپرینکلر باید مطابق طراحی هیدرولیکی اصولی، پوشش کامل برای کنترل آتش فراهم کنند. کپسول‌های دستی باید در محل‌های مشخص نصب و طبق دوره‌های منظم بازبینی شوند.
(دانلود PDF ضوابط سامانه‌های اطفای حریق)
فرم نمونه محاسبات هیدرولیکی سیستم‌های اطفای حریق
طراحی سیستم اطفا باید براساس محاسبات دقیق فشار، دبی و قطر لوله‌ها انجام شود.
(دانلود PDF فرم نمونه محاسبات هیدرولیکی)
ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود
سامانه‌های کنترل دود باید از تجمع گازهای سمی جلوگیری کنند و جریان هوای مسیرهای خروج را ارتقا دهند. اتصال این سیستم‌ها به برق اضطراری از اصول مصوبات سازمان آتش نشانی است. همچنین باید از پس ایجاد فشار مثبت بر بیایند.
(دانلود PDF ضوابط سامانه‌های تهویه و کنترل دود)
راهنمای تهیه مدارک و نقشه‌های سیستم اگزاست
مدارک و نقشه‌های سیستم اگزاست باید با دقت و مطابق استانداردهای ملی و مصوبات سازمان آتش نشانی تهیه شوند. این مدارک شامل محل کانال‌ها، دریچه‌ها و سیستم کنترل دود با جزئیات فنی است.
(دانلود PDF راهنمای تهیه مدارک و نقشه‌های سیستم اگزاست)
دستورالعمل احداث هلی‌پد بر روی ساختمان‌های بلندمرتبه
طبق مصوبات سازمان آتش نشانی هلی‌پد باید دارای ابعاد، مقاومت سازه‌ای و دسترسی ایمن برای فرود و انتقال مصدومان باشد. (مقاله مرتبط: طراحی و مشاوره ساخت هلی پد)
(دانلود PDF دستورالعمل احداث هلی‌پد)
ضوابط درهای مقاوم در برابر حریق
طبق مصوبات سازمان آتش نشانی درهای ضدحریق باید حداقل ۹۰ دقیقه دربرابر حرارت مقاوم باشند و به مکانیزم بسته شدن خودکار مجهز شوند. در زمان نصب این درها توجه کنید مانعی سرراهش قرار نگیرد. (مقاله مرتبط: درب ضد حریق چیست)
(دانلود PDF ضوابط درهای مقاوم در برابر حریق)
ضوابط و دستورالعمل پوشش‌های مقاوم حریق
براساس مصوبات سازمان آتش نشانی پوشش‌های محافظ باید دارای ضخامت و جنس استاندارد باشند تا سازه‌ها در برابر حرارت بالا محافظت شوند. این ضوابط، مقاومت سازه را در برابر آتش بالا می‌برند.
(دانلود PDF ضوابط پوشش‌های مقاوم حریق)
ضوابط اجرای فضای پناه‌دهی
ضوابط سازمان آتش نشانی می‌گویند: فضاهای پناه‌دهی باید مقاومت حرارتی کافی و سیستم تهویه مناسب داشته باشند. ظرفیت این فضاها باید تمام افراد حاضر در ساختمان را در شرایط اضطراری پوشش دهد.
(دانلود PDF ضوابط اجرای فضای پناه‌دهی)
ضوابط دتکتورهای مونوکسید کربن در محیط‌های مسکونی
دتکتورهای مونوکسید کربن باید در نقاط حساس نصب شوند و برای جلوگیری از مسمومیت به‌موقع هشدار دهند. (مقاله مرتبط: سنسور مونوکسید کربن)
(دانلود PDF ضوابط دتکتورهای مونوکسید کربن)
دستورالعمل پوشش‌های معدنی پاششی محافظ در برابر آتش برای سازه‌های فولادی
طبق مصوبات سازمان آتش نشانی این پوشش‌ها باید ضخامت و چسبندگی لازم را داشته باشند تا سازه‌های فولادی را در برابر آتش محافظت کنند.
(دانلود PDF دستورالعمل پوشش‌های معدنی پاششی)
دستورالعمل پارکینگ مکانیزه
پارکینگ‌های مکانیزه باید مجهز به سیستم‌های اعلام حریق، تهویه اضطراری و دسترسی آسان نیروهای امدادی باشند.
(دانلود PDF دستورالعمل پارکینگ مکانیزه)
کلام آخر
مصوبات سازمان آتش نشانی، نقشه راه ایمنی در ساخت‌وساز هستند. اگر آن‌ها را از همان ابتدا بشناسید و رعایت کنید، گرفتن تاییدیه آسان‌تر می‌شود و پروژه‌تان بدون دردسر به پایان می‌رسد. این مقررات فقط الزام نیستند، ضامن امنیت جان انسان‌ها هستند اما این راه بدون گرفتن مشورت به خطا می‌رود. ما در ساتل صنعت با تیمی از مشاوران کاربلد کنارتان هستیم تا با گذراندن تک‌به‌تک مراحل زودتر به اخذ تاییدیه آتش نشانی برسید. همین حالا با شماره مجموعه در قسمت ارتباط با ما تماس بگیرید.
سوالات متداول
مشاور آتش‌نشانی چه کمکی به من می‌کند؟
مشاوران تخصصی آتش‌نشانی با مصوبات سازمان آتش نشانی آشنا هستند و می‌توانند طراحی و اجرای سیستم‌های ایمنی را به‌گونه‌ای انجام دهند که بدون اتلاف وقت، تاییدیه گرفته شود.
برای اخذ تاییدیه آتش نشانی به چه مدارکی نیاز است؟
طبق مصوبات سازمان آتش نشانی، مدارک لازم برای دریافت تاییدیه آتش‌نشانی شامل اصل و کپی سند مالکیت، کارت ملی مالک، نقشه‌های تایید شده شهرداری، فیش پرداخت عوارض، نقشه‌های معماری، نامه شهرداری و برگه دستورالعمل آتش‌نشانی هستند.
چرا تاییدیه آتش‌نشانی برای ساختمان‌ها ضروری است؟
این تاییدیه برای جلوگیری از وقوع حوادث غیرمترقبه، حفاظت جان و مال ساکنان، و تضمین عملکرد سیستم‌های اعلام و اطفای حریق الزامی است. بدون این مجوز، پایان‌کار ساختمان صادر نمی‌شود و در صورت تغییر سازه پس از یک سال، نیاز به استعلام مجدد است.
