تصور کنید در آسانسور هستید، ناگهان کابین می‌ایستد، تهویه خاموش می‌شود و آژیر خطر به صدا درمی‌آید؛ حالا اگر این اختلال ناشی از آتش‌سوزی پنهانی باشد، چه می‌شود؟ در چنین شرایطی سیستم اعلام و اطفا حریق وارد عمل می‌شود. اما سیستم اعلام و اطفا حریق چیست؟ سامانه‌ای هوشمند که با استفاده از سنسورها، هشداردهنده‌ها و تجهیزات مهار آتش، هم‌زمان وقوع حریق را شناسایی، اعلام و خاموش می‌کند. قلب این سیستم، کنترل پنل مرکزی است که به‌محض دریافت سیگنال خطر، دستور فعال‌سازی آژیرها و تجهیزات اطفا را صادر می‌کند.
این واکنش سریع، مانع گسترش حریق می‌شود و جان افراد و دارایی آنها را حفظ می‌کند. در این مقاله از ساتل صنعت بررسی می‌کنیم سیستم اعلام و اطفا حریق چیست و چرا وجودش برای هر ساختمانی نعمت است. همراه ما باشید تا ببینید چطور اجرای درست این سیستم، شما را چند پله به اخذ تاییدیه آتش‌نشانی نزدیک می‌کند.
سیستم اعلام و اطفا حریق چیست؟
برای این‌که راحت‌تر متوجه شوید که سیستم اعلام و اطفا حریق چیست تصور کنید در ساختمانی زندگی یا کار می‌کنید که یک نگهبان ۲۴ساعته دارد؛ نگهبانی که خسته نمی‌شود و چشم از اطراف برنمی‌دارد. او همیشه حواسش به دود، حرارت و کوچک‌ترین نشانه‌های خطر است. به‌محض این‌که چیزی مشکوک ببیند، فورا زنگ خطر را به صدا درمی‌آورد، ساکنان را آگاه می‌کند و خودش هم دست‌به‌کار می‌شود تا آتش را خاموش کند. این دقیقا همان کاری است که سیستم اعلام و اطفا حریق انجام می‌دهد.
در واقع سیستم اعلان، اعلام و اطفا دو یار قدرتمند هستند که هرکدام مرحله‌ای از سه مرحله‌ی مبارزه با آتش را برعهده می‌گیرند. همه اجزا با هم کار می‌کنند تا حتی قبل از این‌که کسی متوجه خطر شود، آتش را در نطفه خفه کنند. امنیت بیشتر، آرامش خاطر ساکنان و کاهش خسارت‌های مالی از مزایای وجود چنین سیستم طلایی است. علاوه بر این اگر در کار ساخت‌وساز هم هستید، نصب سیستم اعلام و اطفا طبق استاندارد، به کارشناسان آتش‌نشانی نشان می‌دهد که مسئولیت‌پذیر و متعهد هستید و شما را یک قدم بزرگ به دریافت تاییدیه آتش‌نشانی نزدیک‌تر می‌کند.
اجزای سیستم اعلام و اطفا حریق کدام‌اند؟
حالا که با کلیت موضوع سیستم اعلام و اطفا حریق چیست آشنا شده‌اید، در ادامه به تحلیل تک‌تک اجزای این سیستم می‌پردازیم.
- سیستم اعلام حریق: شبکه‌ای یکپارچه از تجهیزات است که در سراسر ساختمان نصب می‌شود تا حضور دود یا حرارت را بشناسد و با اعلام هشدار، ساکنان را از خطر آتش‌سوزی آگاه کند و با ایجاد زمینه تخلیه سریع و ایمن، جان آنها را نجات دهد. (خدمات مرتبط: طراحی سیستم اعلام حریق و اجرای سیستم اعلام حریق)
- دتکتور یا حسگر دود: حسگرها در صورت ورود دود به ناحیه تشخیص آنها، آژیر خطر را به صدا درمی‌آورند تا از گسترش حریق پیش از کنترل آن جلوگیری شود. (مقاله مرتبط: راهنمای خرید دتکتور حریق)
- دتکتور حرارتی: حسگرهایی تخصصی هستند که افزایش دمای غیرعادی را تشخیص می‌دهند. در‌صورتی‌که دما از آستانه تعیین‌شده فراتر رود، هشدار فعال شده و حریق احتمالی شناسایی می‌شود. (مقاله مرتبط: تفاوت دتکتور دودی و حرارتی)
- سیستم اسپرینکلر یا آب‌پاش خودکار: در صورت بروز آتش، اسپرینکلرها به طور خودکار فعال می‌شوند و با پاشش گسترده آب، شعله‌ها را در مراحل اولیه مهار می‌کنند.
- کپسول آتش‌نشانی: کپسول‌های خاموش‌کننده دستی در انواع مختلفی وجود دارند و حاوی مواد تحت فشار مانند پودر، CO2، کف و… هستند که امکان مهار سریع آتش‌های موضعی را بدون نیاز به انتظار برای فعال‌سازی سیستم‌های خودکار یا حضور نیروهای امدادی فراهم می‌کنند. (مقاله مرتبط: راهنمای خرید کپسول آتش نشانی)
- چراغ اضطراری: چراغ‌هایی هستند که در زمان قطع برق به‌صورت خودکار روشن می‌شوند و مسیرهای خروج اضطراری را برای ساکنان روشن می‌کنند.
چند نوع سیستم اعلام و اطفا حریق وجود دارد؟
درباره این‌که سیستم اعلام و اطفا حریق چیست گفتیم که این سیستم ترکیبی از سیستم ایمنی است؛ بنابراین انواع سیستم اعلام و اطفا را به طور جداگانه بررسی می‌کنیم.
سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام حریق، ناجی هوشیار اماکن، با تشخیص به‌موقع نشانه‌های آتش‌سوزی، جان افراد را نجات می‌دهد و راه را برای حضور به‌موقع آتش‌نشانان آسان می‌کند. انواع سیستم اعلام حریق در جدول زیر به طور اجمالی درج شده است. (مقاله مرتبط: راهنمای خرید سیستم اعلام حریق)
| ویژگی‌ها | سیستم اعلام حریق متعارف | سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر |
| تقسیم‌بندی | تقسیم ساختمان به زون‌های مجزا | اتصال تمام تجهیزات به مدار حلقوی |
| شناسایی محل حریق | فقط نمایش زون درگیر | شناسایی دقیق نقطه حریق با آدرس اختصاصی |
| اتصال تجهیزات به کنترل پنل | هر زون از طریق مدار مجزا متصل می‌شود | همه تجهیزات از طریق یک حلقه مشترک متصل هستند |
| کاربرد | ساختمان‌های کوچک یا با معماری ساده | ساختمان‌های بزرگ، پیچیده یا حساس |
| هزینه | پایین‌تر | بالاتر |
سیستم اطفا حریق
سیستم اطفاء حریق، قهرمان نهایی مهار آتش است. این سیستم با حذف هوشمندانه یکی از اضلاع مثلث آتش (حرارت، سوخت یا اکسیژن)، شعله‌ها را به زانو درمی‌آورد و از گسترش فاجعه جلوگیری می‌کند. (خدمات مرتبط: طراحی سیستم اطفا حریق و اجرای سیستم اطفا حریق)
به نقل از مقاله‌ای در وب‌سایت آتش‌نشانی تهران: «انتخاب ابزار مناسب برای این نبرد، نیازمند شناخت دقیق ماهیت آتش از طریق طبقه‌بندی حریق است، زیرا روشی که بنزین را خاموش می‌کند، شاید برای آتش‌سوزی‌های دیگر ویرانگر باشد.»
انواع سیستم اطفا حریق و نحوه عملکرد هریک به طور اجمالی در جدول زیر آورده شده است.
| نوع سیستم | نام سیستم | نحوه عملکرد |
| دستی | کپسول آتش‌نشانی | نیازمند نیروی انسانی برای استفاده مستقیم |
| دستی | خاموش‌کننده آب و گاز | پاشش آب تحت فشار |
| دستی | خاموش‌کننده پودری | پرتاب پودر خشک یا شیمیایی |
| دستی | خاموش‌کننده CO₂ | انتشار دی‌اکسید کربن |
| دستی | خاموش‌کننده فوم | ترکیب آب و کف |
| اتوماتیک | مه آب | پاشش ریز ذرات آب برای خنک‌سازی و دفع اکسیژن |
| اتوماتیک | ورتکس | ترکیب گاز نیتروژن و مه آب |
| اتوماتیک | گازی هالون | به دلیل آسیب زیست‌محیطی متوقف شده است |
| اتوماتیک | اسپرینکلر | پاشش آب از سقف یا دیوار در نقاط حساس |
| اتوماتیک | آئروسل | ذرات جامد معلق در گاز که روی شعله می‌نشینند |
| اتوماتیک | فوم | ترکیب آب و کف برای قطع اکسیژن |
سیستم اعلام و اطفا حریق را کجا نصب کنیم؟
تجهیزات سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، مانند سربازانی هوشمند، در نقاط استراتژیک ساختمان مستقر می‌شوند. در پاسخ به این سوال که سیستم اعلام و اطفا حریق چیست، باید گفت مجموعه‌ای از همین تجهیزات است که با چیدمانی دقیق، هدفی مشخص یعنی پوشش حداکثری و حذف هرگونه نقطه کور برای خطر را دنبال می‌کنند.
- محافظان آسمان و دیوار (نصب در سقف یا دیوار): دتکتورها هر ۹ متر و اسپرینکلرها هر ۴.۵ متر مانند چشمانی بیدار در سقف نصب می‌شوند تا کوچک‌ترین نشانه‌ای از حریق را رصد کنند و در کنار هم آماده مقابله باشند.
- دکمه‌های نجات و کپسول‌های آتشین (نصب در دیوار): شستی‌های اعلام حریق در هر ۱.۵ متری خروجی‌ها و هر ۴۰ تا۶۰ متر از یکدیگر قرار می‌گیرند تا به‌سرعت اعلام خطر کنید. نزدیک آنها کپسول‌های آتش‌نشانی، با فاصله ۲۳ متری از هم آماده به کار هستند تا در لحظه نیاز به دادتان برسند.
- آژیرهای هشداردهنده (نصب در دیوار و سقف): آژیرها و فلاشرها، چه روی دیوار و چه روی سقف، با حداقل ارتفاع ۲.۳ متر از کف، آماده‌اند تا با صدای بلند و نور خیره‌کننده، همه را از خطر آگاه کنند.
یادتان نرود تجهیزات سیستم اعلام و اطفا حریق باید در مکانی نصب شوند که به‌دور از نور مستقیم خورشید، باران، مواد خطرناک و آسیب فیزیکی باشند و درعین‌حال نزدیک ورودی‌ها با دسترسی سریع و آسان قرار گیرند.
مزایای سیستم اعلام و اطفا حریق چیست؟
به نقل از وب‌سایت minimax: «پنل‌های کنترل اعلام و اطفای حریق، جوهره‌ای از حفاظت فعال در برابر آتش هستند.»
اما مزایای سیستم اعلام و اطفا حریق چیست و چرا وجودش قوت قلب هر پروژه‌ای می‌شود و با نبودنش جان افراد را به بازی می‌گیرد؟
- قابلیت‌های مافوق تصور: عملکردی فراتر از انتظار با توانایی‌هایی که هرگز فکرش را نمی‌کردید.
- پیام‌رسان بی‌همتا: هشدارهای آتش را به هر کجا که لازم باشد، فورا ارسال می‌کند.
- ارتباطات بی‌مرز: با استفاده از پروتکل‌های باز، با هر سیستمی سازگار است.
- مهار کامل آتش: بر تمام جوانب آتش‌سوزی کنترل دارد.
- سرویس و نگهداری آسان: نگهداری و تعمیراتش به سادگی آب‌خوردن است.
- تایید شده جهانی: با داشتن گواهینامه‌های بین‌المللی، خیالتان از هر بابت راحت است.
چه نوع کسب‌و‌کارهایی به سیستم‌های اعلام و اطفای حریق نیاز دارند؟
امروزه که ایمنی یکی از ارکان اصلی هر کسب‌وکاری به شمار می‌رود، داشتن سیستم‌های اعلام و اطفای حریق الزام قانونی و اخلاقی محسوب می‌شود. رعایت استانداردهای ایمنی در برابر آتش، نقش مهمی در اخذ مجوزهای قانونی، کسب اعتبار حرفه‌ای و افزایش اعتماد مشتریان ایفا می‌کند. کارفرمایی که دغدغه‌ای جدی برای ایمنی محیط کار دارد، از بروز خسارت‌های مالی سنگین جلوگیری می‌کند و جایگاه برند خود را در ذهن مخاطبان ارتقا می‌دهد. نمونه کسب‌وکارها و اماکن نیازمند سیستم‌های اعلام و اطفای حریق عبارت‌اند از:
- واحدهای تولیدی و کارخانه‌ها
- انبارها و مراکز نگهداری کالا
- رستوران‌ها و هتل‌ها
- بیمارستان‌ها و مراکز درمانی
- مراکز آموزشی، مدارس و دانشگاه‌ها
- کارگاه‌های نجاری، فلزکاری و سایر مشاغل با مواد قابل احتراق
- مشاغل دارای تجهیزات الکتریکی پرخطر
- ساختمان‌های پرتردد مانند کلیساها، مساجد، سینماها و سالن‌های اجتماعات
تفاوت سیستم اعلام و اطفا حریق چیست؟
با نگاهی کلی به جدول زیر متوجه می‌شوید که تفاوت سیستم اعلام و اطفا حریق چیست.
| ویژگی‌ها | سیستم اعلام حریق | سیستم اطفا حریق |
| هدف | شناسایی و اعلام حضور دود یا حرارت و هشدار به ساکنان | مهار و خاموش کردن حریق |
| عملکرد | استفاده از دتکتورها برای تشخیص حریق و فعال‌کردن آژیر و هشدارها | استفاده از تجهیزات دستی یا اتوماتیک برای خاموش کردن آتش |
| تجهیزات | دتکتور دود، دتکتور حرارتی، شستی اعلام حریق، آژیر و چراغ‌های هشدار | اسپرینکلر، کپسول‌های دستی یا اتوماتیک (پودر، CO₂، فوم)، سیستم‌های مه آب و گازی اتوماتیک |
| روش نصب | دتکتورها و آژیرها معمولا روی سقف یا دیوار نصب می‌شوند؛ شستی‌ها در دیوار و نزدیک خروجی‌ها قرار می‌گیرند. | اسپرینکلرها روی دیوار یا سقف هر ۴.۵ متر، کپسول‌ها روی دیوار با فاصله حدود ۲۳ متر از هم تجهیزات گازی ممکن است در سقف یا کف‌های کاذب نصب شوند. |
| هزینه | معمولا هزینه نصب پایین‌تر نسبت به سیستم اطفا | معمولا هزینه نصب و نگهداری بالاتر به دلیل تجهیزات پیچیده‌تر |
کلام آخر
پای آتش که میان باشد فرایند سه‌مرحله‌ای یعنی اعلان، سپس اعلام و در نهایت اطفا رخ می‌دهد. درک این‌که توالی سیستم اعلام و اطفا حریق چیست به‌شدت اهمیت دارد؛ چراکه نادیده گرفتن هر یک یا استفاده نادرست از آنها، خسارات جبران‌ناپذیری به بار می‌آورد. پس قبل از هر ساخت‌وسازی، سیستم‌های تشخیص و اطفا حریق را جدی بگیرید تا هم جان و مال را حفظ کنید و هم هزینه‌های عملیاتی را به حداقل برسانید.
اگر به دنبال سیستمی مطمئن، مطابق با استانداردهای آتش‌نشانی و قابل اتکا برای دریافت تاییدیه‌های ایمنی هستید، ساتل صنعت همراهی است که می‌توانید با اطمینان روی آن حساب کنید. از طراحی تا اجرا، ما در کنار شما هستیم تا ساختمانتان را در برابر حریق، بی‌دفاع رها نکنید.
سوالات متداول
- تفاوت سیستم اعلام و اطفا حریق چیست؟
سیستم اعلام حریق فقط آتش‌سوزی را تشخیص و هشدار می‌دهد اما سیستم اطفا حریق مسئول خاموش‌کردن آن است. - سیستم اعلام و اطفا حریق چیست و چگونه کنترل پنل مرکزی نقش آن را در هماهنگی تجهیزات ایفا می‌کند؟
سیستم اعلام و اطفا حریق شامل حسگرها و تجهیزات مهار آتش است که کنترل پنل مرکزی با دریافت سیگنال خطر، هماهنگی آژیرها و تجهیزات اطفا را به‌صورت خودکار انجام می‌دهد. - سیستم اعلام و اطفا حریق چیست و چرا انتخاب صحیح نوع دتکتورها بر کارایی سیستم تأثیر مستقیم دارد؟
انتخاب درست دتکتور دود یا حرارتی در سیستم اعلام و اطفا حریق باعث تشخیص دقیق و سریع‌تر حریق می‌شود.
