شرایط پارکینگ‌ها، به‌ویژه پارکینگهای زیرزمینی، ایجاب می‌کند که سیستم تخلیه دود پارکینگ به‌طور ویژه‌ای طراحی و اجرا شوند. دلیلی هم به‌جز تجمع خودروها و محدودیت‌های تهویه طبیعی ندارد؛ چراکه باعث می‌شود کیفیت هوا و ایمنی حریق در این فضاها به‌شدت کم شوند. در هنگام آتش‌سوزی، بیشترین تهدید برای جان افراد، مسمومیت ناشی از دود و گازهای سمی مانند مونوکسید کربن است.
بنابراین طراحی و اجرای سیستم کنترل دود، نقش کلیدی در حفظ ایمنی کاربران، هدایت درست جریان هوا، کاهش انتشار دود و تسهیل عملیات امداد و آتش‌نشانی دارد. تا انتها این مقاله ساتل صنعت با ما بمانید تا با انواع سیستم تخلیه دود پارکینگ و ضوابط سازمان آتش نشانی آشنا شوید و تصمیمات درست برای ایمنی فضاهای خود بگیرید.
اهمیت سیستم تخلیه دود پارکینگ چیست؟
وقتی ماشین‌ها در پارکینگ تصمیم می‌گیرند گردوخاک به‌پا کنند و کمر به جان آدم‌ها می‌بندند، برای اینکه پارکینگ تبدیل به سونا یا غار دود مصنوعی نشود سیستم تخلیه دود به میدان می‌آید. سیستم تخلیه دود پارکینگ دو هدف اصلی دارد:
- حفاظت افراد در برابر دود و گازهای سمی خودروها و آتش‌سوزی‌ها: به نقل از سایت آتش‌نشانی تهران: «در حوادث آتش‌سوزی، دود اصلی‌ترین عامل تلفات انسانی است.»
- تسهیل عملیات آتش‌نشانی و ایجاد مسیر خروج امن: سیستم تخلیه دود پارکینگ باعث حفظ مسیرهای فرار و امکان دسترسی ایمن نیروهای آتش‌نشانی می‌شوند.
سیستم کنترل دود پارکینگ مثل فیلتر بزرگی است که در شرایط عادی هم، هوای تازه و سالم وارد می‌کند تا کسی از استنشاق گازهای خودرو مریض نشود. (مقاله مرتبط: کنترل دود آتریوم)
انواع پارکینگ‌ها و نیاز به سیستم تخلیه دود پارکینگ
پارکینگ‌ها بر اساس دسترسی به هوای آزاد و ساختار مثل به سه دسته باز، نیمه باز یا بسته به شرح زیر تقسیم می‌شوند:
پارکینگ باز
آدم‌های خوش‌برخورد و اجتماعی را دیده‌اید؟ هیچ‌وقت در خانه نمی‌مانند و همیشه در گردش هستند. در پارکینگهای باز نیز تهویه معمولا به‌صورت طبیعی انجام می‌شود و دود یا گازهای خودروها خودشان از خروجی‌ها فرار می‌کنند. طبق مصوبات سازمان آتش نشانی، در پارکینگهای باز باید حداقل در دو طرفش پنجره، دریچه یا بازشو طراحی شود و مجموع طول این بازشوها دست‌کم ۴۰٪ از طول دیوارهای کناری پارکینگ را پوشش دهد تا هوا بتواند راحت وارد و خارج شود.
پارکینگ نیمهباز
پارکینگهای نیمهباز مثل آدم‌های محتاط هستند؛ نه آن‌قدر باز هستند که هوا به راحتی در محیط در جریان باشد، نه آن‌قدر بسته که هیچ هوایی رد و بدل نشود. در این پارکینگ‌ها، بازشوهای طبیعی حداقل ۲.۵٪ از مساحت کف را پوشش میدهند و تهویه هم ترکیبی است: کمی طبیعت و کمی فناوری! یعنی هوای تازه هم از طریق پنجره‌ها وارد می‌شود و هم فنها آن را با دود و گازهای سمی داخل پارکینگ جابه‌جا می‌کنند. سرعت تهویه مکانیکی هم باید حداقل سه بار در ساعت طراحی شود تا همیشه هوای تازه جریان یابد و دود یا گازهای خودرو تجمع نکنند.
پارکینگ بسته
پارکینگ بسته مثل آدم‌های خیلی محتاط یا حتی ترسو است؛ تقریبا هیچ بازشویی برای نفس کشیدن ندارد. در این پارکینگ‌ها، تهویه و تخلیه دود کاملا مکانیکی انجام می‌شود. یعنی همه چیز به فنها و سیستمهای تهویه وابسته است تا در اثر جابجایی هوا، دود و گازهای خودروها خارج شده و شرایط ایمن شود. این فنها باید بتوانند حداقل ۶ بار در ساعت هوای پارکینگ را در شرایط عادی و حداقل ۱۰ بار در ساعت در شرایط آتش‌سوزی تهویه کنند تا هیچ دودی در فضا باقی نماند.
انواع سیستم تخلیه دود پارکینگ کدام‌اند؟
برای انتخاب و طراحی اصولی سیستم تخلیه دود پارکینگ باید انواع آن و مزایا و معایبی که هرکدام دارند را بشناسید که به شرح زیر هستند
تهویه و تخلیه طبیعی
در این روش، جریان هوای تازه از طریق بازشوهای طبیعی و به کمک باد ایجاد می‌شود و مزیت اصلی آن نیاز نداشتن به تجهیزات مکانیکی و مصرف انرژی پایین است. اما نقاط ضعف آن عبارتند از:
- ناکارآمدی در شرایط حریق با دود غلیظ
- غیرقابل استفاده در پارکینگهای بسته یا با ارتفاع کم
بنابراین در شرایط آتش‌سوزی، تهویه طبیعی باید در کنار سیستم مکانیکی استفاده شود.
تهویه و تخلیه مکانیکی
سیستمهای مکانیکی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
الف) تهویه مکانیکی با کانال‌کشی
در این روش فن‌های هوای تازه و فن‌های تخلیه دود با استفاده از کانال‌ها، هوای پارکینگ را جابه‌جا می‌کنند. کنترل دقیق جریان هوا و امکان تهویه کامل حتی در پارکینگهای بزرگ از مزایای متمایز آن هستند. اما محدودیت‌هایش عبارتند از:
- اشغال فضای سقف پارکینگ
- کاهش زیبایی محیط به دلیل حجم کانال‌ها
- سر و صدا و هزینه نگهداری بالا
ب) تهویه با جت فن (Jet Fan)
جت فنها بر سقف نصب می‌شوند و با قدرت پرتاب بالا جریان هوای جهت‌دار ایجاد می‌کنند. فقط نگاهی به مزایای جذابشان بیندازید:
- نیازنداشتن به کانال‌کشی گسترده
- کاهش هزینه نصب و نگهداری
- توانایی تهویه کامل و تخلیه دود در فضاهای محدود
- کاهش مناطق مرده (Dead Zones) و افزایش راندمان جابه‌جایی هوا
چگونه کار می‌کند؟
- هوا با سرعت بالا از خروجی جت فن به جلو رانده می‌شود.
- جریان هوا اطراف خود را نیز به حرکت درمی‌آورد. (اثر تراست)
- لایه تقریبا بدون دود برای مسیرهای خروج و عملیات امدادی ایجاد می‌کند.
به نقل از eolios: «برای طراحی سیستم تخلیه دود پارکینگ، شبیه‌سازی جریان هوا و پیش‌بینی سناریوهای آتش‌سوزی، کلید ایجاد محیطی امن و قابل اعتماد است.»
سیستمهای تهویه و سیستم تخلیه دود پارکینگ براساس نوع عملکرد کدام‌اند؟
سیستمهای تهویه و تخلیه دود پارکینگ بر اساس نوع عملکرد به ۳ دسته اصلی طبیعی و مکانیکی تقسیم می‌شوند که هر کدام کاربرد و مزایای خاص خود را دارند.
- سیستمهای حذف آلودگی: Pollution Only یا همان سیستمهای حذف فقط آلودگی، معمولا برای تهویه روزمره پارکینگ‌ها به کار می‌روند و فقط برای حذف گازهای اگزوز طراحی شده‌اند. جت فنها در این حالت، هوای تازه را به‌صورت یکنواخت توزیع کرده و از تجمع آلاینده‌ها جلوگیری می‌کنند.
- سیستمهای تخلیه دود در آتش: این سیستم‌ها مثل یک بادبان آتش هستند؛ در مواقع حریق، دود و گازهای داغ را به سرعت از پارکینگ خارج می‌کنند. جت فنها جریان هوا را به سمت دود هدایت کرده و لایه‌های دود بالای سر را تاثیرگذار تخلیه می‌کنند تا مسیرهای فرار همیشه پاک بمانند.
- سیستمهای کنترل دود: این مدل‌های سیستم کنترل دود برای پارکینگهای بزرگ و پیچیده طراحی شده‌اند و نه تنها دود را تخلیه می‌کنند، بلکه حرکت آن را در دست می‌گیرند. با استفاده از جت فن‌های قابل برگشت، می‌توان مسیر انتشار دود را محدود کرد، مانع رسیدن آن به مسیرهای فرار شد و به آتش‌نشانی کمک کرد تا آتش را به‌صورت موثر مهار کنند.
ضوابط و استانداردهای سیستم تخلیه دود پارکینگ
برای اینکه سیستم تخلیه دود پارکینگ درست و ایمن کار کند، باید چند قانون کلیدی در ضوابط سازمان آتش نشانی رعایت شود:
- استانداردها و مبنا: طراحی براساس استاندارد بین‌المللی BS 7346-7 و معیارهای عملیاتی مصوبات سازمان آتش نشانی انجام می‌شود.
- تعویض هوای عادی: در شرایط روزمره، سیستم باید هوای کل پارکینگ را حداقل ۶ بار در ساعت تازه کند تا کیفیت هوا حفظ شود.
- تعویض هوای اضطراری: هنگام آتش‌سوزی، هوای بخش حادثه‌دیده باید ۱۰ بار در ساعت تعویض شود تا دود و گازهای سمی به سرعت بیرون بروند.
- هوای جبرانی: برای حفظ تعادل فشار و عملکرد بهتر، ۵۰ تا ۷۵٪ سیستم تخلیه دود پارکینگ باید با هوای تازه جایگزین شود.
کلام آخر
سیستم تخلیه دود پارکینگ، به‌ویژه جت فن‌های هوشمند، بهترین گزینه برای پارکینگهای زیرزمینی و بزرگ است. این سیستم‌ها هم هزینه نصب و نگهداری را کاهش میدهند و هم ایمنی کاربران و عملیات آتش‌نشانی را بهبود می‌بخشند. طراحی و نصب باید زیر نظر کارشناسان مجرب انجام شود تا از عملکرد دقیقش خیالتان تخت شود و البته بازرسان هم در زمان اخذ تاییدیه آتش نشانی ردتان نکنند. تمامی این مسیر را با ساتل صنعت طی کنید تا هرچه زودتر مهر تاییدیه به پای پروژه‌تان بیفتد. شماره در صفحه اصلی سایت را بردارید و تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- بین جت فن و سیستم کانالی کدام بهتر است؟
جت فنها با ایجاد جریان هوای مستقیم و کاهش نقاط مرده، تهویه و تخلیه دود را سریعتر و موثرتر انجام میدهند و هزینه و پیچیدگی نصب کمتری نسبت به سیستمهای کانالی دارند.
۲- چند بار باید هوای پارکینگ در ساعت تعویض شود؟
براساس استانداردهای ایران، در شرایط عادی حداقل ۶ بار در ساعت و در شرایط حریق حداقل ۱۰ بار در ساعت باید هوای کل پارکینگ تعویض شود.
۳- آیا سیستم طبیعی تهویه کافی است؟
برای پارکینگهای باز و کوچک، تهویه طبیعی کافی است، اما برای پارکینگهای نیمهباز و بسته، سیستم مکانیکی یا جت فن برای تضمین ایمنی و کنترل دود الزامی است.
