طراحی سیستم اعلام حریق و طراحی سیستم اطفا حریق برای تزیین یا ژست گرفتن نیست! بلکه هدف اصلی از اجرای سیستم اطفا حریق و اجرای سیستم اعلام حریق حفاظت از جان و سرمایه‌های ارزشمندتان است. طبق تحقیق‌های NFPA «در آتش‌سوزی هر مکان با توجه به مواد سوختنی، ارتفاع انبارش و شرایط تهویه، میزان خطر متفاوتی است. برای همین هم از نظر حریق مکان ها به سه دسته کم‌خطر، میانه حال و پرخطر تقسیم می‌شوند.»
از ساختمان‌های اداری و مسکونی گرفته تا بیمارستان‌ها، کارخانه‌ها، انبارها و کارگاه‌ها، هر کدام در گروه خاصی قرار می‌گیرند. بنابراین، متناسب با تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق سیستم اعلام و اطفا حریق مناسب برایشان طراحی می‌شود. پس اگر می‌خواهید پروژه‌تان را استاندارد و ایمن جلو ببرید مطالعه این مقاله از ساتل صنعت را از دست ندهید.
تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق
مکان‌ها از نظر خطر آتش‌سوزی و شرایط موجود به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند. در ادامه درباره مکان‌های کم‌خطر یا (Light Hazard)، خطر متوسط (Ordinary Hazard) و پرخطر (Extra Hazard) گپ می‌زنیم.
۱ـ مکان‌های کم‌خطر
این محیط‌ها شامل ساختمان‌هایی هستند که مواد قابل اشتعال کم و حرارت تولیدی محدود دارند. مثلا دفاتر اداری، بیمارستان‌ها، کتابخانه‌های کوچک، مدارس و اماکن مذهبی در این طیف قرار می‌گیرند. در این مکان‌ها، سیستم‌های اعلام حریق ساده و اسپرینکلر با دبی آب پایین کافی هستند. در این مکان‌ها قرار نیست وقتی آتش‌سوزی اتفاق افتاد مثل فیلم‌های اکشن دنبال شستی بگردید؛ پس باید هنگام طراحی شستی اعلام حریق را دم دست قرار دهید. (مقاله مرتبط: اسپرینکلر چیست)
۲ـ مکان‌های با خطر متوسط
Nfpa می‌گوید: خطر متوسط یا معمولی، خودش ۲ دنیای متفاوت دارد:
- گروه OH۱: رستوران‌ها، پارکینگ‌ها، واحدهای تولیدی کوچک و از این دست مکان‌ها که مواد سوختنی کم و ارتفاع انبارشان کمتر از ۲٫۴ متر است.
- گروه OH۲: چاپخانه‌ها، کارخانه‌های لاستیک، کتابخانه‌های بزرگ، که مواد سوختنی متوسط و ارتفاع انبارش کمتر از ۲٫۴ متر است.
در این گروه سیستم‌های اعلام حریق باید با دقت بیشتری نصب شوند و اسپرینکلرها فشار آب بالاتری داشته باشند. همچنین توجه به تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر در این محیط‌ها اهمیت بالایی دارد؛ چراکه دقت تشخیص محل حریق در کاهش خسارات حرف اول را می‌زند.
۳ـ مکان‌های پرخطر
این محیط‌ها دارای مواد سوختنی زیاد و سرعت انتشار حریق بالا هستند. پرخطرها هم به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- گروهEH۱ : مواد سوختنی زیاد اما مایعات قابل اشتعال کم که در کارگاه‌های ریخته‌گری، چاپخانه‌ها با مرکب کم نقطه اشتعال، آشیانه‌های هواپیما دیده می‌شود.
- گروهEH۲ : مواد سوختنی زیاد و مایعات قابل اشتعال قابل توجه که درکارخانه‌های رنگ، پالایشگاه، انبارهای بزرگ چوب به چشم می‌آید.
در این محیط‌ها، طراحی سیستم اطفا حریق اتوماتیک به‌شدت اهمیت دارد و مقایسه سیستم اطفاء حریق گازی و آبی برای انتخابی بهینه و مطمئن، وظیفه اصلی مشاوران ایمنی پروژه است.
عوامل موثر در تعیین خطر حریق و نقش آنها در تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق
برای تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق و اینکه بفهمیم یک مکان چقدر خطر آتش دارد باید عوامل زیر را خوب بررسی کنید:
- تراکم مواد سوختنی: هرچه تراکم مواد سوختنی بیشتر است، خطر بالاتر می‌رود.
- نوع مواد: برخی مواد مانند پلاستیک و الکل به سرعت شعله‌ور می‌شوند.
- ارتفاع انبارش: ارتفاع زیاد باعث انتشار سریع‌تر حرارت می‌شود.
- نوع فعالیت‌ها: کارگاه‌های تولیدی و آزمایشگاهی خطر بیشتری دارند.
- تهویه و کنترل دود: نبود سیستم کنترل دود، سرعت گسترش آتش را بالا می‌برد.
ضوابط تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق در طراحی سیستم اعلام حریق و اطفا حریق
به‌طور کلی برای طراحی سیستم اعلام و اطفا حریق در مکان‌های مختلف به اصول زیر باید توجه کنید:
- انتخاب سیستم اعلام حریق ساختمان مسکونی یا صنعتی براساس دسته‌بندی مکان اهمیت بالایی دارد.
- سیستم اعلام حریق اتوماتیک برای مکان‌های پرخطر ضروری است.
- طبق ضوابط سازمان آتش نشانی، شستی‌ها و فلاشر اعلام حریق باید در دسترس و قابل مشاهده طراحی شوند. اگر دنبال اخذ تاییدیه آتش نشانی هستید باید زیروبند این نکته را در بیاورید. (مقاله مرتبط: فلاشر اعلام حریق چیست)
- نصب دتکتور دودی و حرارتی مطابق استاندارد NFPA ضروری است. (مقاله مرتبط: تفاوت دتکتور دودی و حرارتی)
- اجرای سیستم اطفا حریق اتوماتیک در محیط‌های پرخطر الزامی است.
- مقایسه سیستم اطفاء حریق گازی و آبی به انتخاب مناسب برای خطر محیط کمک می‌کند.
- ضوابط سازمان آتش نشانی باید برای ارتفاع و نوع مواد رعایت شود.
- استفاده از سیستم F&G برای مکان‌هایی که نیاز به کنترل دقیق دارند توصیه می‌شود.
برای اخذ تاییدیه آتش نشانی، تمامی مصوبات سازمان آتش نشانی مرتبط با تقسیم بندی مکان‌ها از نظر خطر حریق و طراحی سیستم اعلام و اطفای حریق به‌صورت دقیق توسط سازمان آتش‌نشانی چک می‌شوند.
مهم‌ترین ضوابط سازمان آتش نشانی شامل ضوابط ملاک عمل سیستم‌های کشف و اعلام حریق برای نصب دقیق دتکتورها و شستی‌ها، ضوابط ملاک عمل سامانه‌های اطفای حریق برای اطمینان از فشار و دبی مناسب آب و ضوابط ملاک عمل مجموعه پمپ‌های آتش نشانی برای تضمین عملکرد صحیح سیستم در شرایط اضطراری هستند. بنابراین ضروری است که همه این ضوابط موبه‌مو مطالعه و اجرا شوند تا هنگام بازدید و تایید نهایی به مشکل نخوید. سایت آتش نشانی تهران تمامی قانون‌ها را در اختیارتان می‌گذارد. (مقاله مرتبط: بوستر پمپ آتش نشانی چیست)
جدول پیشنهادی طراحی سیستم اعلام و اطفا در تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق
| گروه خطر | تراکم مواد سوختنی | نوع سیستم اعلام | نوع سیستم اطفا |
| کم‌خطر | کمتر از ۵۰ کیلوگرم | متعارف یا آدرس‌پذیر | اسپرینکلر کم فشار |
| متوسط ۱ | ۵۰–۱۰۰ کیلوگرم | آدرس‌پذیر | اسپرینکلر متوسط |
| متوسط ۲ | ۱۰۰–۱۵۰ کیلوگرم | آدرس‌پذیر | اسپرینکلر متوسط |
| پرخطر ۱ | بالا، مایعات کم | آدرس‌پذیر | اسپرینکلر یا گازی |
| پرخطر ۲ | بالا، مایعات زیاد | آدرس‌پذیر | سیستم گازی و آبی تخصصی |
این‌طور در نظر بگیرید که ساختمان شامل دفتر اداری و یک انبار کوچک مواد پلاستیکی است. دفتر اداری در دسته کم‌خطر قرار می‌گیرد و انبار در خطر متوسط گروه ۲ است. برای دفتر، سیستم اعلام حریق ساده و اسپرینکلر با دبی کم کفایت می‌کند. برای انبار وجود پربرکت سیستم آدرس‌پذیر، اسپرینکلر با فشار متوسط و سیستم کنترل دود آتریوم ضروری است.
نکات مهم برای طراحی و اجرای سیستم‌ها در تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق
این نکته‌ها را سرلوحه امنیت پروژه قرار دهید:
- اگر مکان‌ها به صورت فیزیکی جدا شوند، طراحی مستقل برای هر کلاس لازم است.
- در صورت نبود تفکیک، سیستم براساس کلاس خطر بالاتر طراحی می‌شود.
- نگهداری سیستم اعلام حریق و اجرای سیستم اعلام حریق به‌صورت دوره‌ای ضروری است.
- در مکان‌های پرخطر، نصب سیستم کنترل دود و سنسور مونوکسید کربن توصیه می‌شود.
- ضوابط پله فرار و درب ضد حریق باید همزمان با طراحی سیستم رعایت شوند. (مقاله مرتبط: درب ضد حریق چیست)
مزایای تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق
تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق مزیت‌هایی دارد که نمی‌توانیم آنها را نادیده بگیریم:
- طراحی دقیق و بهینه سیستم اعلام و اطفا حریق
- کاهش هزینه‌های تجهیزات و نصب
- افزایش ایمنی افراد و کاهش خسارات مالی
- تطابق با مصوبات سازمان آتش نشانی و استانداردهای NFPA
منابع استاندارد تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق
ما اطلاعاتی راجع به مصوبات سازمان آتش نشانی در زمینه تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق در اختیارتان قرار دادیم اما باید سری هم به منابع معتبر بزنید. NFPA ۱۳ درباره طراحی سیستم اسپرینکلر می‌گوید، NFPA ۳۰ به کنترل مواد قابل اشتعال و مایعات می‌پردازد. در نهایت Nature و MDPI تحقیقات بین‌المللی بر تراکم و نوع مواد سوختنی هستند.
کلام آخر
تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق، پایه‌ای برای طراحی ایمن سیستم اعلام و اطفا حریق است. با رعایت استانداردها و اجرای سیستم‌های مناسب، خطر حریق کاهش یافته و پروژه‌ها برای اخذ تاییدیه آتش نشانی آماده می‌شوند. مشاوره حرفه‌ای و تامین تجهیزات تخصصی آتش نشانی به موفقیت طراحی کمک می‌کند. این دقیقا همان کاری است که ساتل صنعت انجام می‌دهد. با اعتماد به تیم ساتل صنعت مهر تاییدیه آتش‌نشانی را به پیشانی پروژه‌تان بزنید و از سرعت روبه رشد پروژه لذت ببرید.
سوالات متداول
۱- چه ساختمان‌هایی نیاز به اعلام حریق دارند؟
تمام ساختمان‌هایی که دارای تراکم مواد سوختنی متوسط تا زیاد هستند.
۲- تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر چیست؟
آدرس پذیر محل دقیق حریق را نشان می‌دهد، متعارف فقط منطقه را نشان می‌دهد.
۳- تفاوت تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق با زون بندی چیست؟
تقسیم‌بندی مکان‌ها از نظر خطر حریق سطح ریسک کل فضا را مشخص می‌کند اما زون‌بندی محدوده‌های مستقل سیستم اعلام حریق را جدا می‌سازد.
