پنل اعلام حریق حکم مرکز فرماندهی یک شهر را دارد. دتکتورها دیده‌بان‌ها و مامورانی هستند که در گوشه‌وکنار شهر ایستاده‌اند و هر نشانه‌ای از خطر را گزارش می‌دهند. وقتی یکی از آن‌ها گزارشی می‌فرستد، مرکز فرماندهی یعنی پنل آن را بررسی کرده و تصمیم می‌گیرد چه اقدامی انجام شود؛ مثلا به آتش‌نشانی پیام بدهد یا آژیر خطر را به صدا درآورد. در صورت نبودن این مرکز فرماندهی، هرچقدر هم دیده‌بان‌ها در شهر گشت بزنند، هیچ اقدام موثری شکل نمی‌گیرد. در این مقاله از ساتل صنعت درباره پنل اعلام حریق صحبت می‌کنیم و پرده از نکاتی برمی‌داریم که شما را صدقدم به اخذ تاییدیه آتش نشانی نزدیک‌تر می‌کند.
وظیفه اصلی پنل اعلام حریق چیست؟
پنل اعلام حریق پیام‌های دریافتی از تجهیزات مختلف را بررسی و پردازش می‌کند. این پیام‌ها از دو مسیر می‌آیند:
- شستی اعلام حریق: وقتی فردی دکمه اضطراری روی دیوار را فشار دهد، پیام خطر به پنل می‌رسد. (مقاله مرتبط: شستی اعلام حریق چیست)
- دتکتورها: اگر سنسور دود، حرارت یا گاز فعال شود، نشانه وقوع آتش یا نشت به مرکز کنترل ارسال می‌شود. (مقاله مرتبط: تفاوت دتکتور دودی و حرارتی)
پس از دریافت این پیام‌ها، پنل این کارها را انجام می‌دهد:
- روشن شدن آژیر و فلاشرها برای هشدار به ساکنان (مقاله مرتبط: فلاشر اعلام حریق چیست)
- فعال شدن چراغ‌های مسیر خروج اضطراری
- قطع برق و خاموش شدن آسانسورها طبق ضوابط سازمان آتش نشانی
- راه‌اندازی و اجرای سیستم اطفا حریق مثل آبپاش یا گاز
- تماس مستقیم با آتش‌نشانی
سیگنال‌های پنل اعلام حریق چه معنایی دارند؟
پنل اعلام حریق سه نوع پیام متمایز نمایش می‌دهد:
- پیام هشدار حریق: پیام هشدار حریق وقوع خطر واقعی را فریاد می‌زند. این پیام یعنی آتش دارد همه‌جا را می‌گیرد و باید محیط فوری تخلیه شود.
- پیام نظارتی: نشان‌دهنده اشکال یا تغییر وضعیت در تجهیزات جانبی است. مثلا وقتی باتری پشتیبان سیستم اعلام حریق ضعیف یا خراب شود، نشان‌دهنده روشن می‌شود تا مسئول سیستم سریع متوجه مشکل شده و آن را برطرف کند.
- پیام خطا: زمانی‌که پنل به مشکل بخورد مثلا باتری ضعیف یا سیم‌کشی قطع شود، نشان‌دهنده پنل خودنمایی می‌کند و هشدار می‌دهد تا مسئول سیستم آن را برطرف کند.
چراغ‌های روی پنل این وضعیت‌ها را با رنگ‌های مختلف نمایش می‌دهند:
- سبز: سالم
- قرمز: آتش
- زرد: خطا
شاید ظاهر یک پنل ساده به نظر برسد اما در لحظه بحران همه چیز به آن وابسته است. از بستن درب‌های ضد حریق گرفته تا فعال‌سازی سیستم کنترل دود و روشن کردن مسیرهای خروج، همه تحت فرمان این مغز الکترونیکی انجام می‌شود. (مقاله مرتبط: درب ضد حریق چیست)
انواع پنل اعلام حریق
پنل اعلام حریق باتوجه به نیاز ساختمان و میزان دقت در تشخیص حادثه انواع مختلفی دارد که در ادامه به تحلیل هرکدام می‌پردازیم.
۱ـ پنل اعلام حریق متعارف
در طراحی سیستم اعلام حریق متعارف، پنل در بخش مرکزی، به‌صورت آنالوگ عمل می‌کند و با وجود پیشرفت‌های تکنولوژی، باز هم طرفداران خاصی دارد. پنل متعارف تمام زون‌های ساختمان را تحت کنترل دارد و با دریافت سیگنال از تجهیزات فعال‌کننده مثل دتکتور دود یا حرارت و شستی‌های اعلام حریق متوجه تغییرات محیطی می‌شود. هر زون دارای آستانه مشخصی است؛ وقتی دتکتور در یک زون افزایش دود، حرارت یا گاز را تشخیص دهد، جریان الکتریکی در مدار تغییر می‌کند و این تغییر به پنل مرکزی منتقل می‌شود. (مقاله مرتبط: زون بندی اعلام حریق)
حالا پنل متعارف پس از دریافت این سیگنال، اقدام به پردازش اطلاعات می‌کند و اقدامات لازم را انجام می‌دهد. ابتدا زون مربوطه را روی نمایشگر خود مشخص می‌کند تا محل تقریبی حادثه مشخص شود. سپس هشدارهای صوتی و بصری مانند آژیر و چراغ‌های خطر را فعال می‌کند تا ساکنان یا کارکنان ساختمان مطلع شوند. (مقاله مرتبط: تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر)
| مزایا و معایب پنل اعلام حریق بی‌سیم | |
| مزایا | نصب سریع و آسان، مناسب ساختمان‌های قدیمی، انعطاف‌پذیری بالا، کاهش هزینه زیرساختی، گسترش آسان سیستم، ظاهری شکیل |
| معایب | وابستگی به باتری، احتمال تداخل امواج، محدودیت فاصله، امنیت کمتر نسبت به سیمی، هزینه بالاتر تجهیزات |
۲ـ پنل اعلام حریق آدرس‌پذیر
در پنل سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، هر دتکتور یا شستی یک کد اختصاصی دارد؛ بنابراین محل دقیق حادثه روی نمایشگر مشخص می‌شود. با این ویژگی واکنش‌ها سریع و هدفمند هستند. پنل سیستم اعلام حریق آدرس پذیر مانند یک نقشه GPS است که محل دقیق مشکل را نشان می‌دهد تا تیم ایمنی سریعا وارد عمل شود. مثلا در بیمارستانی بزرگ، اگر دتکتور اتاق MRI فعال شود، پنل دقیقا همان مکان را نشان می‌دهد و تیم ایمنی می‌تواند بلافاصله اقدام کند.
| مزایا و معایب پنل اعلام حریق آدرس‌پذیز | |
| مزایا | تشخیص دقیق محل حادثه، واکنش سریع و هدفمند، مناسب برای ساختمان‌های بزرگ و پیچیده، قابلیت گزارش‌دهی |
| معایب | هزینه بالاتر، پیچیدگی نصب و راه‌اندازی، نیاز به تخصص در نگهداری |
۳ـ پنل اعلام حریق بی‌سیم
در طراحی سیستم اعلام حریق پنل بی‌سیم بدون نیاز به سیم‌کشی کار می‌کند و اطلاعات از طریق امواج رادیویی منتقل می‌شوند. این مدل، نصب سریع و راحتی دارد و بهترین گزینه برای ساختمان‌های قدیمی یا پروژه‌هایی است که کابل‌کشی در آن‌ها امکان‌پذیر نیست. عملکرد آن شبیه یک پیام‌رسان بی‌سیم است که هشدارها را بدون مسیر فیزیکی منتقل می‌کند. مثلا در ساختمانی قدیمی، دتکتورهای بی‌سیم هشدار را مستقیما به پنل ارسال می‌کنند بدون اینکه پای سیم‌کشی جدیدی به میان بیاید.
| مزایا و معایب پنل اعلام حریق بی‌سیم | |
| مزایا | نصب سریع و آسان، مناسب ساختمان‌های قدیمی، انعطاف‌پذیری بالا، کاهش هزینه زیرساختی، گسترش آسان سیستم، ظاهری شکیل |
| معایب | وابستگی به باتری، احتمال تداخل امواج، محدودیت فاصله، امنیت کمتر نسبت به سیمی، هزینه بالاتر تجهیزات |
اجزای مهم پنل اعلام حریق چیست؟
شما در پنل استاندارد این بخش‌ها را می‌بینید:
- منبع تغذیه: برق اصلی و باتری پشتیبان
- برد الکترونیکی: پردازش اطلاعات و فرماندهی
- نمایشگر یا LED: نمایش وضعیت سیستم
- کلیدها و شستی‌ها: ریست، تست یا بی‌صدا کردن آژیر
- آلارم داخلی: هشدار مشکلات فنی
محل نصب پنل اعلام حریق کجاست؟
محل‌های زیر را ببینید، این مکان‌ها امن و در دسترس هستند:
- نزدیک ورودی اصلی یا لابی ساختمان چراکه وقتی حادثه‌ای رخ بدهد، نیروهای امدادی اول از همه وارد لابی یا ورودی اصلی می‌شوند.
- داخل اتاق نگهبانی یا اتاق کنترل چراکه نگهبان یا اپراتور همیشه در اتاق کنترل حضور دارد. پس پنل جلوی چشم کسی است که وظیفه پایش وضعیت امنیتی و ایمنی ساختمان را برعهده دارد.
- دور از رطوبت و گردوغبار چراکه پنل داخلش پر از مدارها و قطعات الکترونیکی حساس است. رطوبت باعث زنگ‌زدگی و اتصال کوتاه می‌شود و گردوغبار هم مسیرهای الکتریکی را مسدود یا خراب می‌کند.
- مجهز به قفل برای محدود کردن دسترسی افراد غیرمسئول چراکه اگر پنل در اختیار هر کسی قرار گیرد، امکان دارد عمدی یا سهوی دکمه‌ها را فشار دهد و باعث اختلال شود.
این موارد طبق مصوبات سازمان آتش نشانی در سال ۱۴۰۴ ضروری هستند و بخش دیگر این قوانین را می‌توانید اینجا بخوانید.
الزامات منبع تغذیه ایمنی برای پنل کنترل اعلام حریق
به نقل از سایت cws : «برای هر پنل کنترل اعلام حریق (FACP) وجود یک منبع تغذیه ایمنی الزامی است.»
مدت زمان عملکرد باتری بستگی به شرایط دارد:
- اگر سیستم برق اضطراری موجود است، قطعات یدکی در دسترس هستند و شرکت نگهداری دائما حاضر بماند، باتری باید حداقل ۴ ساعت کار کند.
- اگر پیام خطا به یک دفتر همیشه فعال ارسال شود و شرکت نگهداری ظرف ۲۴ ساعت در دسترس است، باتری باید ۳۰ ساعت انرژی تامین کند.
- در شرایط دیگر، باتری باید بتواند تا ۷۲ ساعت انرژی را تامین کند.
قیمت پنل اعلام حریق چقدر است؟
هزینه خرید پنل باتوجه به نوع آن تفاوت دارد که در جدول زیر به آن می‌پردازیم:
| نوع پنل | رنج قیمتی | مناسب برای |
| پنل متعارف | ارزان | ساختمان‌های کوچک |
| پنل آدرس‌پذیر | متوسط | ساختمان‌های بزرگ‌تر |
| پنل بی‌سیم | گران | پروژه‌های خاص |
البته عوامل دیگری مانند برند، کشور سازنده، ظرفیت سیستم و داشتن تاییدیه آتش‌نشانی هم قیمت را بالا و پایین می‌کنند.
کلام آخر
در این مقاله انواع پنل‌های قابل اجرا در طراحی سیستم اعلام حریق متعارف، آدرس‌پذیر و بی‌سیم را بررسی کردیم. همچنین به تحلیل نکات مهم نصب، مزایا، معایب و قیمت آن‌ها پرداختیم. همان‌طور که دیدیم، انتخاب پنل مناسب مثل انتخاب قلبی امن برای ساختمان است و باید براساس الزامات ایمنی و تاییدیه‌های آتش‌نشانی طراحی شود. در این مسیر، نیاز به مشاوری که ضوابط سازمان آتش نشانی را می‌داند، دارید. تیم ساتل صنعت با تجهیزات معتبر و مشاوره تخصصی، شما را سریع‌تر و مطمئن‌تر به تاییدیه‌های رسمی می‌رساند و ایمنی ساختمان‌تان را تضمین می‌کند.
سوالات متداول
۱- وظیفه پنل اعلام حریق چیست؟
فعال کردن ساندرها، فعال کردن فلاشرها، فعال کردن سیستم اطفا، قطع جریان برق، قطع جریان گاز، فعال کردن سیستم‌های آبپاش و تماس با مراکز اطفا حریق (آتش نشانی) وظیفه پنل هستند.
۲- پانل اعلام حریق چه ویژگی‌هایی دارد؟
وجود صفحه نمایش دیجیتال، نمایش زون و دستگاه هشداردهنده، کد شناسایی هر سنسور و امکان کنترل آژیرها و سیستم اطفا ویژگی‌های پانل اعلام حریق هستند.
۳- تفاوت اصلی بین پنل اعلام حریق آدرس‌پذیر و متعارف چیست و هر کدام چه قابلیت‌هایی برای مشخص کردن محل حریق دارند؟
در پنل آدرس‌پذیر هر دستگاه دارای کد اختصاصی است و محل دقیق حریق روی پنل مشخص می‌شود. ظرفیت نصب تجهیزات بالا و لوپ‌بندی معمولا ۱، ۲، ۴ یا ۸ لوپ دارد. اما پنل متعارف سیستم ساده و مبتنی بر زون است، فقط می‌تواند زون محل حریق را نشان دهد و محل دقیق دستگاه را مشخص نمی‌کند. تعداد زون‌ها معمولا ۱، ۲، ۴، ۶، ۸، ۱۶، ۲۴ یا ۳۲ است.
