سیستم اعلام حریق آدرس پذیر مثل رهیابی دقیق و هوشمند در دل ساختمان عمل می‌کند. این سیستم با بهره‌گیری از ارتباط دیجیتال بین تمامی تجهیزات، وقوع حریق را تشخیص می‌دهد و محل دقیق آن، نوع حسگر فعال‌شده و شدت دود را به‌صورت لحظه‌ای به اطلاع پنل مرکزی می‌رساند. در ادامه این مقاله از ساتل صنعت، با ۱۰ نکته کلیدی و کاربردی در طراحی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر آشنا می‌شویم که رعایت آنها نقش مهمی در افزایش ایمنی ساختمان دارند و روند اخذ تاییدیه آتش نشانی را جلو می‌اندازند.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست؟
مهمانی بزرگی را در ذهنتان بیاورید که تنها یکی از مهمان‌ها دچار مشکل شده و به کمک نیاز دارد. در سیستم متعارف فقط می‌دانید که مشکلی در سالن رخ داده است اما در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، دقیقا می‌دانید کدام مهمان، در کدام صندلی، با چه مشکلی دست‌پنجه نرم می‌کند.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر مجموعه‌ای از تجهیزات هوشمند است که هرکدام دارای آدرسی منحصربه‌فرد هستند. این سیستم با ارتباط دیجیتال، وقوع آتش‌سوزی را تشخیص می‌دهد و محل دقیق آن، نوع دستگاه فعال‌شده (دتکتور دود، حرارت یا شستی)، میزان خطر و حتی وضعیت سلامت خود دستگاه‌ها را هم به پنل مرکزی اعلام می‌کند.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چگونه کار می‌کند؟
سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر مانند شبکه‌ای عصبی است که دائما با همه اجزای خود ارتباط دارد و در صورت بروز خطر، با دقت میلی‌متری محل حادثه را مشخص می‌کند. این سیستم بر پایه ساختار حلقه‌ای (Loop) طراحی شده است؛ یعنی تمام تجهیزات مانند دتکتورهای دود و حرارت، شستی‌ها، آژیرها و چراغ‌های هشدار در قالب حلقه‌ای به پنل مرکزی متصل می‌شوند.
در مقایسه با سیستم‌های اعلام حریق متعارف که به سیم‌کشی گسترده‌تری نیاز دارند، سیستم آدرس‌پذیر با استفاده از این ساختار حلقه‌ای و پروتکل‌های دیجیتال، نصب ساده‌تری داشته و برای ساختمان‌هایی با زیرساخت حساس یا معماری خاص، بسیار کاربردی‌تر است.
پنل مرکزی که مغز سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر به شمار می‌رود، با استفاده از زبان ارتباطی کدگذاری‌شده با تک‌تک تجهیزات ارتباط می‌گیرد. هر دستگاه در این سیستم دارای آدرس یا شناسه منحصربه‌فرد است. این آدرس دقیقا به شماره پلاک هر دستگاه شباهت دارد که موقعیت فیزیکی آن را در ساختمان مشخص می‌کند.
به نقل از سایت oheap.co: «در مرحله نصب، مهندس راه‌انداز، آدرس هر تجهیز را به‌صورت دقیق ثبت و موقعیت آن را در نقشه نرم‌افزار پنل وارد می‌کند. به این ترتیب در صورت بروز حریق یا خطا، پنل مرکزی دقیقا نشان می‌دهد کدام تجهیز، در کدام زون، در چه مکانی و با چه نوع خطایی فعال شده است.»
ویژگی منحصربه‌فرد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، ارتباط دائمی و دوطرفه با تجهیزات است. تمامی این اطلاعات در پنل مرکزی نمایش داده می‌شوند و در عرض چند ثانیه، اپراتور برای رفع مشکل یا مدیریت بحران اقدام می‌کند. آدرس‌دهی تجهیزات در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر به سه روش انجام می‌شود:
- آدرس‌دهی دستی: که با وارد کردن اعداد توسط پراب صورت می‌گیرد و معمولا بین برندهای مختلف قابل انتقال نیست.
- آدرس‌دهی فیزیکی: که از طریق دیپ‌سوییچ‌ها یا کلیدهای گردان انجام می‌شود.
- آدرس‌دهی خودکار: که در آن پنل به‌صورت اتوماتیک آدرس‌ها را تخصیص می‌دهد ولی این تجهیزات هم معمولا بین برندها قابل جابه‌جایی نیستند و کاربرد محدودی دارند.
اجزا سیستم اعلام حریق آدرس پذیر کدام‌اند؟
اجزای سیستم اعلام حریق آدرس پذیر عبارتند از:
۱- پنل کنترل مرکزی آدرس پذیر
پنل کنترل مرکزی آدرس‌پذیر (Addressable Control Panel) مغز متفکر سیستم است که ارتباط دائم و هوشمندانه‌ای با تمامی تجهیزات برقرار می‌کند. این پنل علاوه‌بر دریافت هشدارها، وضعیت سلامت هر دستگاه را گزارش می‌دهد و امکان مانیتورینگ لحظه‌ای مکان دقیق هر حادثه را فراهم می‌کند.
۲- دتکتورهای اعلام حریق آدرس پذیر
دتکتورهای اعلام حریق آدرس‌پذیر (Addressable Detectors) اولین خط دفاعی سیستم هستند و انواع مختلفی دارند که با آدرس اختصاصی خود، اطلاعات دقیق را به پنل ارسال می‌کنند:
- دتکتور دود: شناسایی ذرات دود معلق در هوا
- دتکتور حرارتی: تشخیص افزایش غیرطبیعی دما (مقاله مرتبط: تفاوت دتکتور دودی و حرارتی)
- دتکتور ترکیبی: ترکیبی از دتکتور دود و حرارت برای تشخیص دقیق‌تر
- دتکتور شعله‌ای: مناسب محیط‌های صنعتی که نیاز به تشخیص سریع شعله دارند.
- بیم دتکتور: سنجش دود در فضاهای بزرگ و باز با ارسال نور لیزری
۳- شستی‌های دستی اعلام حریق
آیا می‌دانید شستی اعلام حریق چیست و چگونه کار می‌کند؟ ساکنان به هنگام وقوع آتش سوزی، با شکستن یا فشردن دکمه موجود روی شستی دستی، سیستم اعلام حریق آدرس پذیر را فعال می‌کنند. هر شستی آدرسی منحصربه‌فرد دارد که محل دقیق آن روی پنل نمایش داده می‌شود.
۴- تجهیزات هشدار دهنده
تجهیزات هشدار دهنده (Alarm Notification Devices) برای هشدار به ساکنان به کار می‌روند و شامل موارد زیر هستند:
- آژیرهای صوتی
- چراغ‌های هشدار نوری
- سیستم‌های ترکیبی صوتی و نوری
۵- ماژول‌ها و رابط‌ها
یکی از تفاوت‌های کلیدی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر با سیستم‌های متعارف، استفاده از ماژول‌های مختلف به شرح زیر است:
- ماژول ورودی: این ماژول سیگنال‌هایی مثل فشار دادن شستی یا اطلاعات سنسورهای خارجی را دریافت می‌کند.
- ماژول خروجی: این ماژول فرمان‌هایی مثل باز یا بسته کردن قفل درها و روشن یا خاموش کردن فن‌ها را صادر می‌کند.
- ماژول صوتی: وظیفه مدیریت و کنترل آژیرها و هشدارهای صوتی را دارد.
- ماژول‌های ترکیبی و زوناستراق‌بین: این ماژول‌ها کمک می‌کنند تا کنترل و نظارت دقیق‌تری روی بخش‌های مختلف ساختمان داشته باشیم.
۶- کابل‌کشی و تجهیزات حفاظتی
در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، برای تضمین کیفیت ارتباط و جلوگیری از نویزهای الکترومغناطیس، از کابل‌های شیلددار (Shielded Cables) و مورد تایید استفاده می‌شود. همچنین تجهیزات ایزولاتور هم برای جداسازی بخش‌های معیوب سیستم و افزایش پایداری کلی به کار می‌روند.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چه مزایا و معایبی دارد؟
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر هم مانند دیگر سیستم‌های اعلام و اطفا حریق مزیت‌ها و محدودیت‌هایی دارد که البته معایب این سیستم در برابر مزایای بی‌شمارش رنگ می‌بازند.
مزایای سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
برتری‌های این سیستم عبارتند از:
- شناسایی دقیق محل وقوع حریق
- تشخیص خطاهای مدار باز و بسته
- کاهش هشدارهای کاذب
- ظرفیت بالا برای پشتیبانی از تعداد زیاد تجهیزات
- نصب و توسعه اقتصادی‌تر در پروژه‌های بزرگ
- مناسب برای انواع پروژه‌ها با هر اندازه
- امکانات و قابلیت‌های پیشرفته‌تر
- انعطاف‌پذیری بیشتر در کابل‌کشی
- نگهداری و عیب‌یابی سریع‌تر و آسان‌تر
- رفع شدن رایج‌ترین خطاهای سیستم اعلام حریق و افزایش دقت و قابلیت اطمینان آن در مقابل سایر مدل‌ها
محدودیت سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
تنها محدودیت این سیستم هزینه اولیه بالاتر نسبت به سیستم‌های متعارف است.
الزامات قانونی نصب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و فضاهای مشمول
فرقی نمی‌کند پروژه‌تان ساختمان تجاری چندطبقه است یا پارکینگ بسته‌ای در زیرزمین آپارتمان؛ اگر مقررات آتش‌نشانی شامل حالتان می‌شود، نصب سیستم اعلام و اطفا حریق از نوع دقیق و قابل‌اعتماد از واجبات است. طبق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان و ضوابط سازمان آتش نشانی، برخی ساختمان‌ها به‌دلیل خطرپذیری بالا یا تراکم زیاد جمعیت، ملزم به استفاده از سیستم اعلام حریق هستند. سیستمی که بتواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن، محل دقیق وقوع آتش‌سوزی را شناسایی و هشدار لازم را ارسال کند. (مقاله مرتبط: سیستم اعلام و اطفا حریق چیست)
در ادامه مهم‌ترین کاربری‌هایی را می‌بینید که نصب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در آنها الزامی است:
- کلیه پارکینگ‌های اتومبیل بسته
- هتل‌ها، مسافرخانه‌ها و اقامتگاه‌های عمومی
- ساختمان‌های مسکونی بیش از ۵ طبقه بالاتر از سطح زمین
- واحدهای مسکونی یا خوابگاهی که دو یا چند طبقه پایین‌تر از تراز تخلیه خروج دارند.
- ساختمان‌های دارای بیش از ۲۰ واحد مسکونی
- مدارس و دبیرستان‌ها با ظرفیت بیش از ۱۰۰ نفر
- بیمارستان‌ها، مراکز درمانی شبانه‌روزی، ترک اعتیاد، توان‌بخشی، آسایشگاه‌ها، زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها
- سالن‌های عمومی مانند سینما، تئاتر، مساجد، رستوران‌ها، باشگاه‌های ورزشی، نمایشگاه‌ها، دادگاه‌ها و…
- ساختمان‌های اداری، تجاری و آموزشی در صورت داشتن بیش از ۵۰۰ نفر بار تصرف، یا بیش از ۱۰۰ نفر در طبقات بالایی یا زیرین
- ساختمان‌های کسبی و تجاری با بیش از ۲ طبقه یا با بار تصرف بالا
- کلیه تصرفات صنعتی، انباری و پرخطر
در بسیاری از این ساختمان‌ها زمانی موفق به اخذ تاییدیه آتش نشانی می‌شوید که از سیستم اعلام حریق آدرس پذیر استفاده کنید.
ضوابط سازمان آتش نشانی و الزامات تکمیلی نصب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
| حرف اختصاری | نوع تصرف | توضیحات | نوع سیستم اعلام حریق خودکار و دستی | |
| آدرس‌پذیر | متعارف | |||
| آ | آموزشی | کلی (الف) | بله | بله |
| بیش از ۵ طبقه از تراز زمین یا بیش از ۵۰۰ نفر بار تصرف با هر ارتفاع از تراز زمین | بله | خیر | ||
| ت | تجمعی | کلی | بله | بله |
| بیش از ۵ طبقه از تراز زمین یا بیش از ۱۰۰۰ نفر بار تصرف با هر ارتفاع از تراز زمین | بله | خیر | ||
| ح
|
حرفه ای/ اداری | کلی | بله | بله |
| بیش از ۵ طبقه از تراز زمین یا بیش از ۵۰۰ نفر بار تصرف با هر ارتفاع از تراز زمین | بله | خیر | ||
| د | درمانی / مراقبتی | کلی | بله | بله |
| بیش از ۵ طبقه از تراز زمین یا بیش از ۵۰۰ نفر بار تصرف با هر تعداد طبقه و هر تعداد منطقه تشخیص حریق | بله | خیر | ||
| ص | صنعتی | کلی (ب) | بله | بله |
| بیش از ۵۰۰ نفر بار تصرف با هر ارتفاع از تراز زمین | بله | خیر | ||
| ک | کسبی / تجاری | کلی | بله | بله |
| بیش از ۵۰۰ نفر بار تصرف یا بیش از سه طبقه | بله | خیر | ||
| م | اقامتی | تا ۵۰ اتاق در حداکثر دو طبقه از تراز زمین | بله | بله |
| بیش از ۵۰ اتاق یا بیش از دو طبقه از تراز زمین | بله | خیر | ||
| مسکونی | کلی | بله | بله | |
| بیش از ۸ طبقه از تراز زمین یا ارتفاع بیش از ۳۰ متر از تراز زمین | بله | خیر | ||
| بیش از ۵۰۰۰ متر مربع زیر بنا با هر تعداد طبقه, ارتفاع و واحد | بله | خیر | ||
| بیش از ۲۴ واحد | بله | خیر | ||
| برای مراقبت ۲۴ ساعته از افراد | کلی | بله | بله | |
| بیش از ۸ طبقه از تراز زمین یا ارتفاع بیش از ۳۰ متر از تراز زمین | بله | خیر | ||
| بیش از ۵۰۰۰ متر مربع زیر بنا با هر تعداد طبقه از تراز زمین | بله | خیر | ||
| انبار | کلی (پ) | بله | بله | |
| بیش از ۵۰۰۰ متر مربع زیر بنا با هر تعداد طبقه | بله | خیر | ||
| تمامی تصرفات بلند مرتبه با هر کاربری بجز مسکونی | بله | خیر | ||
- تصرفات آموزشی با مساحت ۹۳ متر مربع و کمتر، دارای یک کلاس و با فاصله بیش از ۹.۲ متر از ساختمان‌های مجاور، نیازی به سیستم اعلام حریق ندارد.
- جهت بخش‌ها و کاربری‌هایی که حاوی مواد غیر قابل سوختن هستند، اعلام حریق دستی در نظر گرفته شود.
- جهت بخش‌های مورد استفاده جهت انبارش کالاهای غیر قابل سوختن (سنگ، مصالح بنایی غیر سوختن و…)، اعلام حریق دستی در نظر گرفته شود.
- در صورت وجود سیستم مدیریت دود، سیستم اعلام حریق با قابلیت فعال سازی سیستم مدیریت دود می‌تواند در نظر گرفته شود.
- الزامات ذکر شده در جدول، بنا به نظر سازمان آتش نشانی برای یک ساختمان خاص قابل تغییر هست.
- جهت اطمینان از انتخاب صحیح نوع سیستم مورد نیاز هر یک از تصرفات، ضروری است مشخصات ساختمان با تمامی ردیف‌های جدول مطابقت داده شود.
- بکارگیری سیستم اعلام حریق متعارف، برای پروژه‌هایی با بیش از دوازده منطقه اعلام حریق، مجاز نمی‌باشد.
- جهت ساختمان‌های بیش از ۳۰ متر ارتفاع از تراز زمین و یا بیش از ۱۰۰۰۰ متر مربع زیربنا، استفاده از سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر آنالوگ و تمامی تجهیزات دارای ایزولاتور داخلی ضروری می‌باشد.
- در نظر گرفتن سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و تمامی قطعات دارای ایزولاتور داخلی برای ساختمان‌های گروه یک و دو ذکر شده در مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان (پدافند غیر عامل) الزامی می‌باشد.
- در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر تعداد عناصر هر لوپ از ۲۵۶ قطعه (Device) تجاوز ننماید.
۱۰ نکته کلیدی در طراحی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر برای پروژه‌های مشمول تاییدیه آتش‌نشانی
وقتی جان و سرمایه‌تان در خطر است، کوچک‌ترین اشتباه در طراحی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر عواقب جبران‌ناپذیری دارند؛ پس قبل از هر اقدامی، این ۱۰ نکته طلایی را جدی بگیرید.
- سیم‌کشی حلقوی (لوپ): سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به‌صورت حلقوی سیم‌کشی می‌شود؛ یعنی تمام تجهیزات روی یک لوپ قرار دارند. هر لوپ حداکثر ۱۲۸ دستگاه را پوشش می‌دهد و طول آن بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر است.
- تقسیم‌بندی زون‌ها: یک یا چند زون به هر لوپ اختصاص داده می‌شود و مساحت تحت پوشش هر لوپ تا ۱۰ هزار متر مربع است.
- رعایت استانداردهای بین‌المللی: طراحی و نصب سیستم باید مطابق با استانداردهای معتبر مانند EN۵۴، BS، NFPA، UL و استانداردهای سازمان آتش‌نشانی ایران انجام شود.
- سیستم آدرس‌پذیر هوشمند (آنالوگ): سیستم‌های هوشمند به‌طور مداوم شرایط محیط را پایش می‌کنند و اطلاعات دقیق‌تری نسبت به سیستم‌های معمولی ارائه می‌دهند.
- انتخاب برند مناسب: برندهای ایرانی و برندهای اروپایی هرکدام ویژگی‌ها و استانداردهای خاص خود را دارند که باید با نیاز پروژه هماهنگ باشند.
- محدودیت سازگاری برندها: امکان دارد اجزای مختلف برندها با هم سازگار نباشند؛ بنابراین بهتر است تمامی تجهیزات از برند یا برندهای سازگار انتخاب شوند.
- هزینه بالاتر نسبت به سیستم متعارف: سیستم آدرس‌پذیر هزینه بیشتری دارد و معمولا حداقل دو برابر سیستم متعارف است.
- پیچیدگی نصب و بهره‌برداری: این سیستم‌ها پیچیده‌تر هستند و نیاز به تخصص دارند.
- تاثیر تعداد لوپ و تجهیزات بر قیمت: تعداد لوپ‌ها و حداکثر دستگاه‌های متصل به هر لوپ، تاثیر مستقیم روی قیمت نهایی سیستم دارند.
- کاربرد مناسب برای پروژه‌های بزرگ: سیستم‌های آدرس‌پذیر برای پروژه‌های بزرگ، ساختمان‌های چندطبقه و مکان‌هایی با نیاز به تشخیص دقیق محل حریق مناسب‌تر هستند و در پروژه‌های کوچک معمولاً مقرون‌به‌صرفه نیستند.
کلام آخر
آتش دست‌روی‌دست نمی‌گذارد تا شما روزی به فکر ایمنی بیفتید. در لحظه‌ای که فکرش را نمی‌کنید سراغتان می‌آید و فرصت جبرانی نمی‌گذارد. سیستم اعلام حریق آدرس پذیر با قابلیت تشخیص دقیق و نیاز کمتر به تعمیر، به‌وضوح ارزش سرمایه‌گذاری را دارد. برای طراحی، نصب، نگهداری و پایش این سیستم، همکاری با شرکت‌های متخصص راهکاری مطمئن برای ارتقای سیستم‌های قدیمی و جایگزینی آنها با تجهیزات آدرس‌پذیر است.
ساتل صنعت، با تیمی مجرب و تجهیزات پیشرفته و استاندارد، علاوه‌بر این‌که در طراحی و نصب سیستم‌های اعلام حریق آدرس پذیر همراه شماست، مسیر اخذ تاییدیه آتش نشانی را هم با مشاوره تخصصی برایتان هموار می‌کند؛ پس بدون تعلل، برای دریافت مشاوره و راهنمای خرید سیستم اعلام حریق با شماره ما تماس بگیرید.
سوالات متداول
- تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر در چه پارامترهایی به چشم می‌آیند؟
تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر در دقت تشخیص محل حادثه، قابلیت آدرس‌دهی تجهیزات و کاهش هشدارهای کاذب است. - فلاشر اعلام حریق چیست؟
فلاشر اعلام حریق وسیله‌ای نوری است که هنگام بروز حریق با نور چشمک‌زن، ساکنان را از خطر آتش‌سوزی مطلع می‌کند. - قیمت سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به چه عواملی بستگی دارد؟
قیمت سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به تعداد لوپ و حداکثر قطعه‌ای که می‌تواند روی هر لوپ قرار گیرد، بستگی دارد.
