با وجود سیستم اعلام حریق اتوماتیک، یک چشم هوشمند در ساختمان شما حضور دارد که لحظه‌ای غفلت نمی‌کند و به محض دیدن اولین نشانه‌های آتش، سریعا هشدار می‌دهد. این سیستم با کشف زودهنگام حریق، هشدارهای صوتی و نوری را فعال و از گسترش آتش جلوگیری می‌کند. طبق گزارش انجمن ملی آتش‌نشانی آمریکا، استفاده از این سیستم تا ۶۰٪ احتمال وقوع حوادث مرگبار ناشی از آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد. در این مقاله از ساتل صنعت، با انواع سیستم اعلام حریق اتوماتیک و نکته‌های طلایی خرید قطعه‌های آن آشنا می‌شوید. پس با ما بمانید تا با آگاهی، ایمنی ساختمانتان را بالا ببرید و صدها قدم به اخذ تاییدیه آتش‌نشانی نزدیک شوید.
| ویژگی‌ها | متعارف | آدرس‌پذیر | بی‌سیم |
| روش شناسایی محل حریق | از طریق زون‌بندی | آدرس منحصربه‌فرد هر دتکتور | از طریق آدرس‌دهی بی‌سیم |
| نحوه سیم‌کشی | سیم‌کشی مجزا | سیم‌کشی حلقه‌ای مشترک | بدون سیم‌کشی |
| هزینه خرید تجهیزات | پایین‌تر | بالاتر | بالاترین |
| هزینه نصب و اجرا | بیشتر | کمتر (سیم‌کشی ساده‌تر) | بسیار کم |
| زمان نصب | طولانی‌تر | متوسط | سریع‌ترین |
| پایداری سیستم | در صورت قطع سیم، تجهیز غیرفعال میشود. | دارای پایداری بالا، ارتباط از دو طرف حفظ میشود. | وابسته به وضعیت باتری و امواج، پایداری متوسط |
| قابلیت توسعه سیستم | دشوار و محدود | انعطاف‌پذیر و توسعه‌پذیر | بسیار آسان، قابلیت ارتقا و جابه‌جایی بالا |
| مناسب برای کدام ساختمان | ساختمان‌های کوچک و ساده | پروژه‌های بزرگ، تجاری و حساس | اماکن تاریخی، منازل، هتل‌ها و مکان‌های دارای محدودیت سیم‌کشی |
| تعمیر و نگهداری | ساده، قطعات فراوان | تخصصی‌تر، نیاز به تجهیزات بیشتر | نیاز به بررسی دوره‌ای باتری‌ها، احتمال اختلال سیگنال |
سیستم اعلام حریق اتوماتیک چیست؟
به نقل از وبسایت sovereignfireandsecurity: «سیستم اعلام حریق اتوماتیک، سامانه‌ای هوشمند است که در لحظه‌های اولیه وقوع آتش‌سوزی، بدون نیاز به دخالت انسان، آتش را شناسایی می‌کند و به ساکنان ساختمان هشدار می‌دهد. این سیستم، مکمل روش‌های دستی است و حتی وقتی تعداد افراد کمی در ساختمان حضور دارند، حفاظت لازم را ایجاد می‌کند.»
به‌محض اینکه سیستم اعلام حریق اتوماتیک به‌وسیله‌ی حسگرها مثل دتکتور یا سنسور مونوکسید کربن متوجه حضور دود، گرما یا افزایش سطح گازهایی مانند مونوکسید کربن شود، پیام هشداری به پنل کنترل ارسال می‌کند. بسته به نوع سیستم، این پیام آژیر هشدار اصلی را به صدا درمی‌آورد. همچنین در بعضی سیستم‌ها، وقتی هشدار اولیه صادر شد، اپراتور یا مسئول امنیت از راه دور پیام یا تصویر را چک می‌کند و تصمیم می‌گیرد که هشدار را کامل فعال یا لغو کند. این روش بیشتر در ساختمان‌های بزرگ یا حساس استفاده میشود.
سیستم اعلام حریق اتوماتیک چگونه کار می‌کند؟
سیستم اعلام حریق اتوماتیک از چند مولفه اصلی تشکیل شده‌اند که مرحله‌به‌مرحله و هماهنگ میان اجزای زیر انجام میشود. مهم‌ترین اجزای سیستم اعلام حریق اتوماتیک عبارتنداز:
- تجهیزات آغازگر (دتکتورها): در مرحله اول، حسگرهایی مانند دتکتور دود، دتکتور حرارتی یا دتکتور شعله، محیط را به‌طور دائم پایش می‌کنند. به‌محض شناسایی نشانه‌ای از آتش‌سوزی، سیگنالی به پنل کنترل ارسال میشود. (مقاله مرتبط: راهنمای خرید دتکتور حریق)
- پنل کنترل مرکزی: پنل کنترل مغز سیستم اعلام حریق اتوماتیک است که با دریافت این سیگنال‌ها آنها را بررسی می‌کند. با اثبات اعتبار سیگنالی که از دتکتورها به پنل کنترل مرکزی ارسال میشود، پنل تشخیص می‌دهد که این هشداری واقعی است. سپس فورا به تجهیزات هشداردهنده مثل آژیر، فلاشر نوری، بلندگو فرمان می‌دهد که فعال شوند تا ساکنان را از وقوع حریق مطلع کنند.
- تجهیزات هشداردهنده: با فرمان پنل، آژیرها، فلاشرها و زنگ‌های هشدار فعال می‌شوند تا ساکنان ساختمان را از خطر آتش‌سوزی مطلع کنند.
- منبع تغذیه: برای اطمینان از عملکرد سیستم اعلام حریق اتوماتیک در هر شرایطی، برق شهری به‌عنوان منبع تغذیه اصلی و باتری‌های پشتیبان برای مواقع اضطراری استفاده میشود.
برخی از سیستمهای اعلام حریق اتوماتیک دارای اجزای تکمیلی زیر هستند:
- سیستمهای اطفای خودکار مانند اسپرینکلر برای خاموش‌کردن آتش (مقاله مرتبط: اسپرینکلر چیست)
- نور اضطراری برای روشن کردن مسیرهای خروج
- سیستمهای صوتی راهنما برای هدایت ساکنان
- اتصال به مرکز آتش‌نشانی برای اطلاع‌رسانی فوری
انواع سیستمهای اعلام حریق اتوماتیک
تمام سیستمهای اعلام حریق اساسا بر پایه یک اصل عمل می‌کنند: حسگرهایی مانند دتکتور دود، حرارت یا گازهای سمی، وقوع حریق را تشخیص می‌دهند و سیستم با فعال کردن آژیر، ساکنان ساختمان را از احتمال آتش‌سوزی آگاه می‌کند. سیستمهای اعلام حریق به‌طورکلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱- سیستمهای اعلام حریق متعارف (Conventional)
در این نوع سیستم، چندین دتکتور به‌صورت منطقه‌بندی یا همان زون‌بندی به پنل کنترل متصل هستند. منظور از «زون» در این سیستم، مدارهای سیم‌کشی شده در طبقه‌ها یا بخش‌های مختلف ساختمان است. سیم‌کشی در این سیستم‌ها معمولا به‌صورت خطی یا شعاعی انجام میشود و در انتهای هر مسیر از یک المان انتهای خط (EOL) مانند مقاومت اهمی، دیود یا خازن به‌کار می‌رود تا برگشت جریان از یک قطب به قطب دیگر برقرار شود. نوع این المان توسط سازنده تعیین و در نقشه‌ها با علامت EOL نمایان میشود. (مقاله مرتبط: تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر)
پنل کنترل دارای لامپ‌های هشدار زون است که منطقه حریق را نمایش می‌دهند. دقت در شناسایی محل دقیق حریق، بستگی به تعداد زون‌های تعریف‌شده در پنل و مدارهای سیم‌کشی‌شده دارد. گاهی چندین دتکتور در یک زون قرار می‌گیرند. وقتی دتکتوری فعال میشود، پنل کنترل که حداقل به دو مدار آژیر متصل است، مدار مربوط به دتکتور فعال‌شده را شناسایی می‌کند و زون مبدا آتش‌سوزی را نشان می‌دهد.
این مدل از سیستمهای اعلام حریق اتوماتیک که به‌طور کلی به دو حالت زیر تقسیم می‌شوند:
- آژیر مستقل (زونال): در این مدل به ازای هر زون مدار آژیر جداگانه‌ای وجود دارد و در زمان حریق فقط آژیر همان زون به صدا درمی‌آید. این نوع برای پروژه‌های بزرگ یا دارای تخلیه مرحله‌ای مثل مجتمع‌های مسکونی و تجاری بزرگ کاربرد دارد.
- آژیر عمومی (جنرال): در نوع آژیر عمومی، با فعال شدن هر زون، تمامی آژیرها در کل ساختمان به صدا درمی‌آیند. این حالت بیشتر در پروژه‌های کوچک و ساده کاربرد دارد.
دیگر تجهیزات مورد استفاده در سیستم متعارف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دتکتورهای دودی: در انواع فوتوالکتریک، یونیزاسیون، بیم، مکنده، داکتی و … استفاده می‌شوند. (مقاله مرتبط: تفاوت دتکتور دودی و حرارتی)
- دتکتورهای حرارتی: در مدل‌های حرارتی ثابت، افزایشی، کابلی و میله‌ای، مخصوص محیط‌هایی که دود معمولا وجود دارد یا امکان تشخیص آن نیست.
- دتکتورهای ترکیبی (مولتی): شامل دو یا چند نوع سنسور مثل دود و حرارت یا دود و CO هستند و در شرایط خاص کاربرد بیشتری دارند.
- شستی دستی اعلام حریق: در انواع برگشت‌پذیر و شیشه‌شکستنی، مخصوص محیط‌های داخلی و خارجی به چشم می‌آیند. نصب آن در کنار درهای خروجی، رمپ‌ها، راه‌پله‌ها و مسیرهای فرار انجام میشود.
- آژیر و آژیرفلشر: اعلام خطر به‌صورت صوتی و نوری (چشمک‌زن) وجود دارند و نوع فلشر برای فضاهای پر سر و صدا مناسب است.
- چراغ نمایشگر: برای نمایش وضعیت فعال شدن دتکتورها، معمولا جلوی درب واحدها مخصوصا در ساختمان‌های چند واحدی یا بیمارستان‌ها، مدارس و فروشگاه‌ها نصب می‌شوند.
- زنگ اعلام حریق: در دو سایز ۶ و ۸ اینچ، به رنگ قرمز و با صدای قوی، در برخی پروژه‌ها به‌جای آژیر استفاده میشود.
نحوه زون بندی در طراحی سیستم اعلام حریق متعارف
- طبق استاندارد BS۵۸۳۹، مساحت هر زون نباید بیش از ۲۰۰۰ مترمربع طراحی شود.
- حداکثر فاصله حرکت فرد تا نزدیک‌ترین تجهیز اعلام حریق نباید از ۶۰ متر بالاتر برود.
- براساس EN۵۴-pt۲، در صورت بروز اتصال کوتاه یا قطع مدار، نباید بیش از ۳۲ تجهیز (دتکتور یا شستی) از مدار خارج شوند؛ بنابراین ظرفیت هر زون حداکثر ۳۲ عدد تجهیز است.
- در ساختمان‌های چندطبقه، معمولا برای هر طبقه یک زون مجزا در نظر گرفته میشود.
- اگر مساحت یک طبقه کمتر از ۳۰۰ مترمربع طراحی شود، یک زون می‌تواند چند واحد را پوشش دهد.
- اگر مساحت یک طبقه بیشتر از ۳۰۰ مترمربع طراحی شود، هر زون باید فقط یک واحد را در بر بگیرد.
- حداکثر ۵ تجهیز از طبقات بالا یا پایین مجاز هستند که در زون تعریف‌شده گنجانده شوند.
۲- سیستمهای اعلام حریق آدرس‌پذیر (Addressable)
سیستمهای آدرس‌پذیر از نظر عملکرد کلی مشابه سیستمهای متعارف هستند، اما قابلیت بسیار مهمی دارند. پنل کنترل در این سیستم‌ها می‌تواند دقیقا مشخص کند کدام دتکتور فعال شده و حریق در کدام نقطه از ساختمان رخ داده است. مدار دتکتورها به‌صورت حلقه‌ای (لوپ) سیم‌کشی میشود و در هر لوپ می‌تواند تا ۹۹ دستگاه را متصل کند. هر دتکتور دارای یک آدرس منحصربه‌فرد است که محل دقیق نصب آن را مشخص می‌کند. آدرس هر دتکتور توسط پنل تنظیم میشود و اطلاعاتی مانند محل دقیق، نوع دستگاه و اقدامات لازم هنگام فعال شدن آن را به نمایش می‌گذارد.
این نوع سیستم بیشتر برای ساختمان‌های بزرگ تجاری و پروژه‌های پیچیده با شبکه‌های گسترده مناسب است. سیستمهای آدرس‌پذیر نسبت به نوع متعارف گران‌تر و پیچیده‌تر هستند، اما به‌‌دلیل سطح بالاتری از کنترل، هوشمندی، انعطاف‌پذیری و سرعت در شناسایی محبوبیت دارند. (مقاله مرتبط: تفاوت اعلام حریق صنعتی و خانگی)
۳- سیستمهای اعلام حریق بی‌سیم (Wireless)
سیستمهای اعلام حریق بی‌سیم جایگزین مناسبی برای سیستمهای سنتی سیم‌کشی‌شده مانند نوع متعارف و آدرس‌پذیر هستند. در این سیستم‌ها، ارتباط میان سنسورها و دستگاه‌هایی مانند شستی‌های اعلام حریق، دتکتورهای دود، حرارت و مونوکسیدکربن با پنل مرکزی، از طریق امواج رادیویی ایمن برقرار میشود. عملکرد کلی این سیستم‌ها مشابه سیستمهای سیم‌دار است، اما نیازی به سیم‌کشی گسترده ندارد.
چگونه بهترین سیستم اعلام حریق اتوماتیک را برای ملک خود انتخاب کنیم؟
هر پروژه‌ای به طراحی و اجرای سیستم اعلام حریق اتوماتیک منحصربه‌فردی نیاز دارد. برای انتخاب این سیستم در کنار نیازهای شخصی باید به قوانین آتش‌نشانی هم احترام بگذارید. اگر در ملاک‌های انتخاب سیستم اعلام حریق اتوماتیک قانون‌های آتش‌نشانی را مدنظر قرار دهید به‌عنوانی فردی مسئولیت‌پذیر شناخته می‌شوید و سریع‌تر فرایند اخذ تاییدیه آتش‌نشانی را طی می‌کنید. (مقاله مرتبط: انتخاب سیستم اعلام حریق ساختمان مسکونی)
به نقل از وبسایت آتش‌نشانی تهران: «انتخاب نوع سیستم اعلام حریق باید براساس نوع ساختمان، کاربری، مساحت، تعداد طبقات و تعداد نفرات حاضر در ساختمان صورت گیرد.»
انجام ارزیابی ریسک حریق
اولین قدم برای انتخاب سیستم اعلام حریق اتوماتیک مناسب، شناسایی ریسک‌های موجود در ساختمان است. این کار از طریق ارزیابی کامل ریسک آتش‌سوزی انجام میشود و در این ارزیابی باید به موارد زیر توجه کنید:
- شناسایی خطرات بالقوه‌ی آتش‌سوزی
- شناسایی افرادی که در معرض خطر قرار دارند.
- ارزیابی، کاهش یا حذف خطرات شناسایی‌شده
- ثبت یافته‌ها، تهیه برنامه اضطراری و آموزش ایمنی آتش برای ساکنان
در نظر گرفتن اندازه و ساختار ساختمان
ابعاد و طراحی ملک نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب نوع سیستم اعلام حریق اتوماتیک دارد:
- نیاز املاک کوچک معمولا با سیستمهای متعارف به خوبی رفع می‌شوند.
- ساختمان‌های بزرگ، چندبخشی یا پیچیده بهتر است به سیستمهای آدرس‌پذیر مجهز شوند.
- اگر ملک شما دارای چند ساختمان مجزاست و می‌خواهید بدون کابل‌کشی گسترده از طریق یک کنترل مرکزی نظارت داشته باشید، سیستمهای بی‌سیم انتخاب مناسبی هستند.
انتخاب تجهیزات مناسب
هدف اصلی از نصب سیستم اعلام حریق اتوماتیک، تشخیص زودهنگام آتش و هشدار به افراد حاضر در ساختمان است. باتوجه به نیازتان، از تجهیزاتی مانند موارد زیر استفاده کنید:
- دتکتور حرارتی
- دتکتور دود
- دتکتور گاز مونوکسید کربن
- دتکتورهای ترکیبی (چندمنظوره)
همچنین برای هشدار به افراد، استفاده از تجهیزات زیر خالی از لطف نیست:
- آژیرها و فلاشرها
- اسپیکرها برای هشدار صوتی
- تجهیزات کمکی مانند: خاموش‌کننده‌ها، سیستم اسپرینکلر، چراغ خروج اضطراری، درب‌های خودکار و کنترل دسترسی
ملاک تعیین هزینه‌های سیستم اعلام حریق اتوماتیک
عوامل مختلف روی هزینه نهایی سیستم اعلام حریق اتوماتیک تاثیر دارند که به شرح زیر هستند:
- نوع و رده سیستم اعلام حریق مثلا متعارف، آدرس‌پذیر یا بی‌سیم
- تراژ و پیچیدگی ساختمان
- تعداد تجهیزات و اجزای موردنیاز
کلام آخر
در این مقاله به موضوع مهم و جنجالی سیستم اعلام حریق اتوماتیک پرداختیم. حالا دیگر نه‌تنها با انواع این سیستم‌ها آشنا شده‌اید، بلکه می‌دانید کدام‌یک مناسب ملک شماست. پس با قوت قلب و انتخابی هوشمندانه به آینده‌ای امن و آرام قدم برمی‌دارید. انتخاب درست شما امروز، چتر نجات شما و همه ساکنان ساختمان است.
ما در ساتل صنعت همراه شما هستیم تا با مشاوره‌های تخصصی، طراحی اصولی و اجرای دقیق، مناسب‌ترین سیستم اعلام حریق را برای ساختمان شما پیشنهاد دهیم. از ارزیابی اولیه تا نصب و نگهداری، در کنار شما می‌مانیم تا آرامش، ایمنی و استاندارد را به فضای کار و زندگی‌تان هدیه دهیم. کافیست با شماره ما در صفحه اصلی سایت تماس بگیرید.
سوالات متداول
- مزایای سیستم اعلام حریق اتوماتیک آدرس‌پذیر چیست؟
سیستم اعلام حریق اتوماتیک آدرس‌پذیر محل دقیق وقوع حریق یا خطا را با شماره یا آدرس هر تجهیز مشخص می‌کند. باعث کاهش زمان واکنش اضطراری، تسهیل در مدیریت بحران، کاهش خسارات جانی و مالی و نگهداری ساده‌تر و هدفمند سیستم میشود. - امکانات نرم افزاری و تنظیمات سیستم اعلام حریق اتوماتیک آدرس‌پذیر کدام‌اند؟
تغییر سطح حساسیت دیتکتورهای دودی، گروه بندی آژیرها و اختصاص آنها به زون‌ها، تغییر کلاس حرارتی دیتکتورهای حرارتی، تغییر سطح صدای آژیرها، ایجاد مد روز و شب، مد مدیریت آلارم کاذب، برنامه‌ریزی رله‌ها و تجهیزات کشف حریق، ایجاد تاخیر در وصل آژیرها امکانات نرم افزاری و تنظیمات سیستم اعلام حریق اتوماتیک آدرس‌پذیر هستند. - Hard Addressing چیست؟
در سیستمهای اعلام حریق آدرس‌پذیر، کددهی تجهیزات به‌صورت سخت‌افزاری (Hard Addressing) از طریق دیپ سوئیچ، کلید سلکتوری یا کارت آدرس انجام میشود.
