معرفی انواع خاموش کننده های پودری+ هزینه و کاربرد

آتش‌سوزی، یکی از خطراتی است که می‌تواند در هر مکان و زمانی رخ دهد و خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. استفاده از انواع خاموش کننده های پودری، به‌عنوان ابزاری موثر و سریع برای مهار آتش‌سوزی‌های کوچک، نقش کلیدی در حفظ ایمنی محیط‌های مسکونی، تجاری و صنعتی ایفا می‌کند. این تجهیزات با عملکرد سریع و توانایی خاموش کردن انواع مختلف حریق، گزینه‌ای مناسب برای شرایط اضطراری هستند.

به‌ طور خلاصه، خاموش کننده های پودری ابزارهایی هستند که با پاشش پودرهای شیمیایی، واکنش‌های آتش را متوقف کرده و برای خاموش کردن حریق‌های جامدات، مایعات و گازهای قابل اشتعال مناسب‌اند. این کپسول‌ها در اندازه‌ها و انواع مختلف عرضه شده و با هزینه‌ای مناسب، ایمنی را به محیط شما می‌آورند. در این مطلب از ساتل صنعت پویا، به بررسی کامل این موضوع، می‌پردازیم.

خاموش کننده های پودری چیست؟

خاموش کننده های پودری ابزارهایی هستند که از پودرهای شیمیایی خشک، برای مهار آتش‌سوزی استفاده می‌کنند. به‌نقل از سایت آتش‌نشانی تهران: «سیستمی است که از مواد پودر خشک شیمیایی خاموش‌کننده استفاده می‌نماید. مواد درون مخازن تحت فشار نگهداری می‌شود و یا یک کارتریج خارجی دی‌اکسید کربن یا نیتروژن فشار را در زمان فعال کردن سیستم تأمین می‌نماید.» این کپسول‌ها با پاشش پودر ریز بر روی آتش، اکسیژن را از حریق دور کرده و واکنش‌های شیمیایی زنجیره‌ای را متوقف می‌کنند.

به نقل از fire-risk-assessment: «این کپسول‌ها با موادی مانند بی‌کربنات سدیم یا فسفات آمونیوم پر شده و در وزن‌های مختلف از سبک تا سنگین تولید می‌شوند». انواع خاموش کننده پودری، به‌دلیل سهولت استفاده و کارایی بالا، یکی از محبوب‌ترین ابزارهای اطفای حریق در شرایط اضطراری به‌شمار می‌رود.

انواع خاموش کننده پودری، کدام‌اند؟

به‌طور خلاصه، انواع خاموش کننده پودری به شرح زیر هستند:

نوع خاموش کننده	پودر اصلی	کلاس حریق	کاربرد اصلی
ABC	فسفات آمونیوم	A، B، C	منازل، دفاتر، کارگاه‌ها
BC	بی‌کربنات سدیم/پتاسیم	B، C	آشپزخانه‌ها، جایگاه سوخت
D	نمک‌های سدیم/پتاسیم	D	صنایع فلزکاری
مانکس	اوره و بی‌کربنات پتاسیم	A، B، C	صنایع پرخطر

خاموش کننده های پودری، براساس نوع پودر و کاربردشان به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. هر نوع برای مهار حریق‌های خاصی طراحی شده و انتخاب صحیح آن‌ها به نوع مواد قابل اشتعال در محیط بستگی دارد. در ادامه، انواع اصلی این کپسول‌ها توضیح داده شده است.

خاموش کننده پودری ABC

این نوع خاموش کننده پودری که با پودر فسفات آمونیوم پر شده‌اند؛ برای اطفای حریق‌های کلاس A (جامدات مانند چوب و کاغذ)، کلاسB (مایعات قابل اشتعال مانند بنزین) و کلاسC (گازهای قابل اشتعال) مناسب هستند. این کپسول‌ها چندمنظوره بوده و در اکثر محیط‌ها، از منازل تا کارگاه‌ها، قابل استفاده‌اند. با این‌حال، پودر باقی‌مانده پس از استفاده ممکن است به تجهیزات حساس آسیب برساند.

خاموش کننده پودری BC

این کپسول‌ها با پودر بی‌کربنات سدیم یا بی‌کربنات پتاسیم پر شده و برای حریق‌های کلاسB (مایعات قابل اشتعال) و کلاسC (گازهای قابل احتراق) طراحی شده‌اند. انواع خاموش کننده های پودری BC برای محیط‌هایی که خطر آتش‌سوزی مایعات یا گازها وجود دارد، مانند آشپزخانه‌های صنعتی یا جایگاه‌های سوخت، مناسب هستند. این نوع در برابر حریق جامدات (کلاس A) کارایی کمتری دارد.

خاموش کننده پودری D

این نوع خاموش کننده های پودری، برای حریق‌های کلاسD (فلزات قابل اشتعال مانند منیزیم، سدیم یا آلومینیوم) طراحی شده‌اند. پودرهای مورد استفاده در این کپسول‌ها از ترکیبات نمک‌های سدیم یا پتاسیم تشکیل شده و به‌طور خاص، برای محیط‌های صنعتی مانند کارخانه‌های فلزکاری مناسب هستند. استفاده از این کپسول‌ها در سایر کلاس‌های حریق توصیه نمی‌شود؛ چراکه احتمالا کارایی لازم را ندارند.

خاموش کننده پودری مانکس

پودر مانکس ترکیبی از اوره و بی‌کربنات پتاسیم است که در مقایسه با سایر خاموش کننده های پودری کارایی بالاتری دارد. این پودر به ذرات بسیار ریز (کمتر از یک میکرون) تجزیه شده و برای حریق‌های کلاس A، B و C مناسب است. این نوع به‌دلیل عملکرد قوی‌تر، در محیط‌های پرخطر مانند صنایع شیمیایی یا پتروشیمی استفاده می‌شود؛ اما هزینه بالاتری دارد.

ترکیبات و نحوه عملکرد خاموش کننده های پودری

خاموش کننده پودری با استفاده از ترکیبات شیمیایی خاص، آتش را از طریق قطع زنجیره واکنش‌های شیمیایی یا کاهش اکسیژن مهار می‌کند. این پودرها با افزودنی‌هایی برای جلوگیری از چسبندگی و رطوبت تولید می‌شوند. در ادامه، ترکیبات اصلی و نحوه عملکرد آن‌ها شرح داده شده است:

• بی‌کربنات سدیم: این ماده که به جوش شیرین معروف است، در انواع خاموش کننده های پودری BC استفاده می‌شود. با پاشش روی آتش، دی‌اکسیدکربن تولید کرده و اکسیژن را از حریق دور می‌کند. این پودر برای حریق‌های مایعات و گازها موثر است؛ اما در حریق‌های جامدات کارایی کمتری دارد.
• فسفات آمونیوم: ماده اصلی در انواع خاموش کننده پودری ABC است که با ایجاد لایه‌ای روی آتش، هم اکسیژن را قطع کرده و هم واکنش‌های شیمیایی را متوقف می‌کند. این پودر برای انواع حریق‌ها، به‌ویژه در محیط‌های عمومی، مناسب است.
• نمک‌های سدیم و پتاسیم: در خاموش کننده های پودری کلاس D استفاده می‌شود و با تشکیل لایه‌ای محافظ روی فلزات مشتعل، از ادامه سوختن جلوگیری می‌کند. این پودر برای حریق‌های فلزی خاص طراحی شده است.
• مانکس (اوره و بی‌کربنات پتاسیم): این ترکیب به‌دلیل تجزیه به ذرات بسیار ریز، کارایی بالایی در خاموش کردن حریق‌های چندمنظوره دارد. همچنین، با قطع زنجیره شیمیایی و کاهش اکسیژن، آتش را به‌سرعت مهار می‌کند.

کاربرد خاموش کننده های پودری

خاموش کننده پودری به دلیل تنوع و کارایی، در محیط‌های مختلف برای مقابله با آتش‌سوزی‌های اضطراری استفاده می‌شود. این کپسول‌ها باید با توجه به نوع حریق و محیط انتخاب شوند و اخذ تاییدیه آتش‌نشانی برای نصب و استفاده آن‌ها در مکان‌های عمومی، الزامی است. در ادامه، کاربردهای اصلی این کپسول‌ها شرح داده شده است.

1. منازل و محیط‌های مسکونی: انواع خاموش کننده های پودری ABC برای خاموش کردن حریق‌های ناشی از چوب، کاغذ، پارچه یا مایعات قابل اشتعال در منازل مناسب هستند. این کپسول‌ها به دلیل چندمنظوره بودن، برای منازل شما، بهترین گزینه محسوب می‌شوند.
2. محیط‌های تجاری و اداری: در دفاتر و فروشگاه‌ها، انواع خاموش کننده پودری ABC یا BC برای مهار حریق‌های ناشی از تجهیزات برقی یا مایعات استفاده می‌شود. شما می‌توانید این کپسول را در محیط‌هایی با خطر متوسط، استفاده کنید.
3. صنایع و کارخانجات: خاموش کننده های پودری کلاس D برای حریق‌های فلزی در کارخانه‌های فلزکاری و انواع خاموش کننده پودری مانکس برای صنایع پرخطر مانند پتروشیمی کاربرد دارند. این کپسول‌ها برای محیط‌های صنعتی با خطرات خاص طراحی شده‌اند.
4. جایگاه‌های سوخت و آشپزخانه‌های صنعتی: انواع خاموش کننده های پودری BC برای مهار حریق‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال، مانند بنزین یا روغن‌های آشپزی مناسب هستند و از گسترش سریع آتش، جلوگیری می‌کنند.

آشنایی با هزینه خاموش کننده های پودری

هزینه خاموش کننده های پودری، به عوامل مختلفی مانند نوع پودر، وزن کپسول، برند و استانداردهای کیفی بستگی دارد. کپسول‌های سبک‌تر برای مصارف خانگی ارزان‌تر هستند؛ در حالی که کپسول‌های سنگین‌تر یا تخصصی‌تر مانند نوع مانکس یا کلاس D هزینه بیشتری دارند. شارژ مجدد کپسول‌ها در مقایسه با خرید کپسول جدید مقرون‌به‌صرفه‌تر است؛ اما نیاز به بازرسی دوره‌ای و اخذ تاییدیه آتش‌نشانی می‌تواند هزینه‌های جانبی را افزایش دهد. برای محیط‌های بزرگ‌تر، کپسول‌های چرخ‌دار گران‌تر هستند؛ اما پوشش بیشتری ارائه می‌دهند. انتخاب کپسول مناسب با توجه به بودجه و نیاز محیط، سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌ای برای ایمنی است.

نحوه استفاده از کپسول پودر خشک

استفاده صحیح از خاموش کننده های پودری، نیازمند آموزش و رعایت اصول ایمنی است. برای استفاده، ابتدا پین ایمنی کپسول را بکشید تا قفل نازل باز شود. سپس، نازل را به سمت پایه آتش نشانه بگیرید؛ زیرا خاموش کردن شعله‌ها از پایین موثرتر است. اهرم را فشار دهید تا پودر با فشار خارج شود و با حرکتی جارویی، پودر را روی آتش پخش کنید. فاصله مناسب (حدود دو تا چهار متر) را رعایت کنید تا از پراکندگی پودر در فضای باز، جلوگیری شود.

پس از استفاده، مطمئن شوید که آتش کاملا خاموش شده و احتمال شعله‌ور شدن مجدد، نیست. خاموش کننده های پودری پس از استفاده نیاز به شارژ مجدد دارند و باید توسط شرکت‌های مجاز بررسی شوند. در محیط‌های بسته، از تهویه مناسب استفاده کنید؛ چون پودر ممکن است باعث مشکلات تنفسی شود. آموزش قبلی و تمرین استفاده از کپسول می‌تواند، در شرایط اضطراری سرعت و دقت شما را افزایش دهد.

مزایا و معایب کپسول پودر خشک

خاموش کننده های پودری به دلیل کارایی و تنوع، گزینه‌ای محبوب برای اطفای حریق هستند؛ اما مانند هر ابزار دیگری، مزایا و معایب خاص خود را دارند.

مزایای کپسول پودر خشک

مزایای استفاده از کپسول پودر خشک، شامل موارد زیر است.

• چندمنظوره بودن: خاموش کننده های پودری ABC و مانکس برای انواع حریق‌های جامدات، مایعات و گازها مناسب هستند و در بسیاری از محیط‌ها کاربرد دارند.
• سرعت عمل بالا: پودر با قطع سریع زنجیره شیمیایی آتش، حریق را در کوتاه‌ترین زمان مهار می‌کند که در شرایط اضطراری حیاتی است.
• هزینه مناسب: در مقایسه با سایر خاموش کننده‌ها، انواع خاموش کننده های پودری، مقرون‌به‌صرفه‌تر بوده و برای مصارف عمومی مناسب‌اند.

معایب کپسول پودر خشک

همچنین معایب استفاده از کپسول پودر خشک، به عبارت زیر است.

• باقی‌مانده پودر: پس از استفاده، خاموش کننده های پودری لایه‌ای از پودر بر جای می‌گذارند که ممکن است به تجهیزات حساس، به‌ویژه الکترونیکی، آسیب برساند.
• محدودیت در محیط‌های بسته: پودر می‌تواند باعث کاهش دید و مشکلات تنفسی شود؛ بنابراین در فضاهای بسته احتیاط شرط عقل است.
• نیاز به نگهداری دوره‌ای: این کپسول‌ها نیاز به بازرسی و شارژ منظم دارند که ممکن است هزینه و زمان اضافی به همراه داشته باشد.

نکات مهم در هنگام استفاده از خاموش کننده های پودری

استفاده از خاموش کننده پودری، نیازمند رعایت نکات ایمنی است تا هم آتش به‌طور موثر خاموش شود و هم خطرات جانبی کاهش یابد. در ادامه، به نقل از وب‌سایت «atashran» نکات کلیدی برای استفاده صحیح ارائه شده است:

1. افراد باید با نحوه استفاده از انواع خاموش کننده های پودری آشنا باشند. شرکت در دوره‌های آموزشی آتش‌نشانی می‌تواند مهارت لازم را فراهم کند.
2. قبل از استفاده، مطمئن شوید که کپسول شارژ شده و تاریخ انقضای آن نگذشته است، زیرا کپسول‌های منقضی ممکن است کارایی لازم را نداشته باشند.
3. انواع خاموش کننده های پودری برای اتاق‌های کامپیوتر یا تجهیزات الکترونیکی حساس مناسب نیستند، زیرا پودر می‌تواند به قطعات آسیب برساند.
4. هنگام پاشش پودر، فاصله دو تا چهار متری از آتش را حفظ کنید تا هم ایمن بمانید و هم پودر به‌طور مؤثر پخش شود.
5. در محیط‌های بسته، پس از استفاده از انواع خاموش کننده های پودری، تهویه مناسب ایجاد کنید تا از مشکلات تنفسی جلوگیری شود.

کلام آخر

خاموش کننده های پودری به دلیل چندمنظوره بودن، سرعت عمل و هزینه مناسب، ابزاری ضروری برای مقابله با آتش‌سوزی‌های کوچک در محیط‌های مختلف هستند. با انتخاب نوع مناسب کپسول، آموزش صحیح و رعایت نکات ایمنی، می‌توانید از خسارات احتمالی جلوگیری کرده و ایمنی را به محیط خود بیاورید. برای اطمینان از عملکرد بهینه، بازرسی دوره‌ای و اخذ تاییدیه آتش‌نشانی را فراموش نکنید.

سوالات متداول

1. آیا خاموش کننده های پودری برای همه آتش‌سوزی‌ها مناسب‌اند؟
   خیر، انواع خاموش کننده پودری ABC برای حریق‌های جامدات، مایعات و گازها مناسب‌اند؛ اما برای حریق‌های فلزی (کلاس (Dباید از کپسول‌های مخصوص کلاس D استفاده شود. همچنین، برای تجهیزات الکترونیکی حساس، کپسول CO۲ بهتر است.
2. چگونه بفهمم کپسول پودری نیاز به شارژ دارد؟
   اگر فشارسنج کپسول در محدوده قرمز بوده یا تاریخ انقضا گذشته باشد، نیاز به شارژ دارد. همچنین، پس از هر بار استفاده، حتی جزئی، باید توسط شرکت‌های مجاز شارژ شود.
3. آیا پودر باقی‌مانده پس از استفاده خطرناک است؟
   پودر انواع خاموش کننده های پودری غیرسمی است؛ اما می‌تواند باعث مشکلات تنفسی یا آسیب به تجهیزات حساس شود. پس از استفاده، محیط را تمیز و تهویه کنید.
4. کپسول پودری را کجا باید نگهداری کرد؟
   خاموش کننده پودری را در مکان‌های قابل دسترس، دور از رطوبت و گرما، و در جعبه‌های مخصوص یا روی دیوار نصب کنید. اطمینان حاصل کنید که مسیر دسترسی به آن‌ها همیشه باز باشد.