در فضایی اداری، ناگهان آتش شعله‌ور می‌شود. در چنین محیط‌هایی که تجهیزات الکترونیکی وجود دارد، استفاده از آب یا فوم به تجهیزات آسیبی جدی می‌زند و خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. در این شرایط، سیستم اطفاء حریق گازی راهکار پاک، بی‌بو، بی‌رنگ و موثری است که همانند ابرقهرمانی وارد عمل می‌شود تا بدون ایجاد کوچک‌ترین آسیبی، آتش را کامل ریشه‌کن کند. سیستم اطفاء حریق گازی با به‌کارگیری گازهای بی‌خطر، حریق را از طریق کاهش اکسیژن محیط (جابه‌جایی اکسیژن) یا با اثرات فیزیکی مانند استخراج حرارت خاموش می‌کند.
این سیستم‌ها برخلاف اسپرینکلرهای سنتی که فقط به مهار آتش می‌پردازند، به طور کامل آتش را اطفاء می‌کنند و هیچ اثری بر تجهیزات الکتریکی حساس مانند سرورها ندارند. به همین دلیل برای مکان‌های حساس و مهم از این تجهیزات بهره می‌برند. تا انتها این مقاله از ساتل صنعت همراه ما بمانید تا به طور کامل با اجرای سیستم اطفا حریق گازی آشنا شوید و بدانید چگونه می‌توانید این سیستم کارآمد را با رعایت استانداردها و تاییدیه‌های لازم برای ایمنی ساختمان خود به کار بگیرید.
سیستم اطفاء حریق گازی چیست؟
به نقل از وب‌سایت afpairtech: «سیستم اطفاء حریق گازی نیروی نجات بی‌صدا و نامرئی است که درست در لحظه بحرانی، بدون آنکه چیزی را خیس یا خراب کند، وارد عمل می‌شود و آتش را در نطفه خفه می‌کند.»
این سیستم پیشرفته با استفاده از گازهای بی‌خطر و بدون برجای گذاشتن کوچک‌ترین رد یا پسماندی، مثل نسیمی خنک، شعله‌ها را خاموش می‌کند. برخلاف آب یا فوم که به وسایل حساس مثل تابلوهای برق، تجهیزات پزشکی یا سرورهای کامپیوتری آسیب می‌رسانند، سیستم اطفاء حریق گازی با نهایت دقت و بدون تماس مستقیم، امنیت فضا را حفظ می‌کند. این فناوری با کاهش اکسیژن یا جذب حرارت آتش، آن را در چند ثانیه از پا درمی‌آورد و دقیقا به همین دلیل گزینه‌ای بی‌رقیب برای مکان‌های مهم و حساس محسوب می‌شود.
سه یار جدایی‌ناپذیر، سیستم اطفاء حریق گازی را به وجود می‌آورند. در این ترکیب برنده، سیلندرها، گاز خاموش‌کننده را با دقت در خود نگه می‌دارند. سپس شبکه لوله‌کشی و نازل‌ها، رگ‌های حیاتی آن، گاز را با سرعت به کانون خطر می‌رسانند و آن را به طور یکنواخت پخش می‌کنند. در نهایت مکانیزم راه‌انداز، مغز متفکر سیستم، با تشخیص دقیق آتش، فرمان عملیات را صادر می‌کند و این تیم با هماهنگی بی‌نظیر خود، سفره آتش را جمع می‌کنند.
سیستم اطفاء حریق گازی چگونه کار می‌کند؟
تا حالا اصطلاح مثلث آتش را شنیده‌اید؟ اکسیژن، سوخت و گرما باعث آتش‌سوزی می‌شوند. سیستم اطفاء حریق گازی با آزادسازی گاز اطفایی در محیط تحت حفاظت و حذف اکسیژن، آتش را مهار یا خاموش می‌کند. در ادامه به نحوه عملکرد این سیستم می‌پردازیم:
- تشخیص حریق: هنگامی‌که حسگرهای سیستم مانند دتکتورهای دود یا حرارت حریق را شناسایی می‌کنند، سیستم اطفاء حریق گازی فعال می‌شود. (مقاله مرتبط: راهنمای خرید دتکتور حریق)
- فعال‌سازی هشدار: آژیرهای صوتی و هشدارهای نوری به صدا درمی‌آیند و به افراد حاضر در محیط می‌گویند: وقت فرار است. در همین حین فرصتی می‌دهند تا پیش از تخلیه گاز، محل را ترک کنند.
- تخلیه گاز: گاز اطفایی از سیلندرها به درون فضای محافظت‌شده آزاد می‌شود. حالا با توجه به نوع گاز مورد استفاده، به یکی از دو روش خنک‌سازی یا کاهش اکسیژن عمل می‌کنند. برخی گازها با کاهش دمای محیط، دما را به زیر نقطه احتراق می‌رسانند و باعث خاموشی آتش می‌شوند. بعضی دیگر با کاهش غلظت اکسیژن در فضا، مانع ادامه روند سوختن می‌شوند؛ چراکه اکسیژن عنصر اساسی برای تداوم آتش است.
- تخلیه فشار: پس از تخلیه گاز، دریچه‌های تهویه فشار، وظیفه مدیریت و تعدیل فشار درون فضا را برعهده دارند تا به سازه آسیبی نرسد.
- اطفاء کامل: با قطع فرایند احتراق، آتش به طور کامل خاموش می‌شود. از اینجا به بعد امنیت بر فضا حکمروایی می‌کند.
سیستم اطفاء حریق گازی چه کاربردی دارد؟
به نقل از سایت fes: «استفاده از عوامل خاموش‌کننده مایع یا فوم دار موجب اتصال کوتاه، آتش‌سوزی مجدد یا آسیب الکتریکی می‌شود. در این موارد، خاموش‌کننده‌های پودری یا گازی مانند CO₂ یا Novec 1230 بهترین عملکرد را دارند.»
سیستم اطفاء حریق گازی ابزاری نجات‌بخش در موارد زیر است:
- سیستم‌های فناوری اطلاعات و اتاق‌های کامپیوتر
- اتاق‌های بایگانی و گاوصندوق‌های اسناد
- مراکز تماس اضطراری، برج‌های کنترل پرواز، ایستگاه‌های فرستنده تلفن همراه، مراکز ارائه‌دهنده خدمات اینترنت، اتاق‌های کنترل تلویزیون و رادیو و ایستگاه‌های مایکروویو
- گالری‌های هنری، کتابخانه‌ها، اتاق‌های پخش فیلم و موزه‌ها
- بخش پزشکی، سیستم‌های تصویربرداری، اتاق‌های عمل و ایستگاه‌های سیار پزشکی
- تأسیسات صنعتی مانند آزمایشگاه‌ها، اتاق‌های کنترل، سکوهای حفاری دریایی و تجهیزات رباتیک
- ژنراتورهای برق اضطراری، محفظه‌های باتری، محفظه‌های فشارضعیف و محفظه‌های کابل
- شبیه‌سازهای پرواز، کشتی‌ها و خودروهای نظامی
انواع گازهای اطفاء حریق گازی کدام‌اند؟
در سیستم‌های اطفای حریق گازی از گازهای متنوعی استفاده می‌شود که هرکدام با توجه به نوع کاربرد، مزایا و ویژگی‌های خاصشان استفاده می‌شوند. در ادامه با انواع این سیستم‌ها و گازهای مورد استفاده در آن‌ها آشنا می‌شویم:
۱- سامانه‌های اطفای حریق با گازهای بی‌اثر
به نقل از وب‌سایت afpairtech: «سامانه‌های اطفای حریق با گازهای بی‌اثر همان‌طور که از نامشان پیداست، از نظر شیمیایی بی‌اثر هستند؛ یعنی نمی‌سوزند، واکنش نشان نمی‌دهند و با چیزی ترکیب نمی‌شوند. این خاصیت آن‌ها را به گزینه‌ای بی‌نظیر برای خاموش کردن آتش تبدیل می‌کند.»
راز کار این سیستم کجاست؟ آتش برای شعله‌ور ماندن به اکسیژن نیاز دارد، درست مثل موجود زنده‌ای که بدون هوا نمی‌تواند نفس بکشد.
گازهای بی‌اثر وقتی در فضایی رها می‌شوند، به‌سرعت جای اکسیژن را می‌گیرند. آن‌ها با کاهش غلظت اکسیژن در محیط، به زیر حدی که برای احتراق ضروری است، عملا نفس آتش را می‌گیرند و آن را خفه می‌کنند. بدون اکسیژن کافی، فرایند احتراق متوقف می‌شود و شعله‌ها در چشم به هم زدنی از بین می‌روند. نمونه‌هایی از گازهای بی‌اثر عبارت‌اند از:
- آرگون (Argon)
- نیتروژن (Nitrogen)
- آرگونایت (Argonite)
- اینرجن (Inergen)
۲- سامانه‌های اطفای حریق با گازهای شیمیایی پاک
سامانه‌های اطفای حریق با گازهای شیمیایی پاک اغلب از خانواده هالو کربن‌ها هستند. این مواد مصنوعی الکتریسیته را هدایت نمی‌کنند و با برهم زدن واکنش‌های شیمیایی درون شعله، آتش را خاموش می‌کنند. آن‌ها با سرعتی باورنکردنی در فضا پخش می‌شوند و حتی بدون آسیب رساندن به حساس‌ترین تجهیزات الکترونیکی، آتش را مهار می‌کنند؛ البته این سرعت بالا نیازمند سیستم تهویه فشار سریع است تا سازه آسیب نبیند. نمونه‌هایی از گازهای شیمیایی پاک عبارت‌اند از:
- Novec 1230
- FM-200
- FE-13
۳- سامانه‌های CO₂ ، دی‌اکسید کربن
دی‌اکسید کربن (CO₂) یکی از گازهای پرکاربرد در سامانه‌های اطفای حریق است که به دلیل توانایی بالا در جابه‌جایی اکسیژن شناخته می‌شود. این گاز هم در حریق‌های سطحی و هم در حریق‌های عمیق موثر است و به همین خاطر گزینه‌ای مناسب برای محیط‌های صنعتی و مکان‌هایی با تجهیزات الکتریکی به شمار می‌رود. همچنین CO₂ رسانای الکتریکی نیست پس استفاده از آن در فضاهایی که تجهیزات برقی وجود دارد، ایمن است.
CO₂ با کاهش غلظت اکسیژن موجود در محیط، موجب خاموش شدن آتش می‌شود. در فضاهای کوچک یا محصور، تخلیه CO₂ باعث افزایش ناگهانی فشار می‌گردد؛ از این رو برای مدیریت فشار اضافی، استفاده از سیستم‌های تهویه یا خروج اضطراری فشار الزامی است.
به نقل از سایت ۱۲۵٫tehran: «سامانه‌های CO₂، برای حفاظت یک اتاق یا یک سری از اتاق‌ها طراحی می‌شوند و باید به سیستم کشف و اعلام حریق ساختمان متصل شود تا برای اخذ تاییدیه آتش نشانی به مشکل نخورد. (مقاله مرتبط: راهنمای خرید سیستم اعلام حریق) »
۴- سامانه‌های ترکیبی (گاز بی‌اثر + مه آب)
سامانه‌های اطفای حریق ترکیبی، مزایای گاز بی‌اثر و سامانه‌های مه آب را با هم ترکیب می‌کنند. این سامانه‌ها با بهره‌گیری هم‌زمان از گاز و آب، عملکرد بسیار موثری در اطفای سریع آتش‌سوزی دارند و درعین‌حال آسیب به تجهیزات حساس را به حداقل می‌رسانند. این سیستم‌ها، با هوشمندی تمام، گاز بی‌اثر را برای خفه کردن آتش از طریق جابه‌جایی اکسیژن، هم‌زمان با مه آب برای کاهش دما به میدان می‌فرستند. با این ترکیب قدرتمند، هرچند نیاز به تهویه فشار محیط برای محافظت از سازه ضروری است، اما خاموش کردن آتش با کارایی بالا و حداقل آسیب تضمین می‌شود.
۵- سامانه‌های هالون
هالون به گروه خاصی از ترکیبات شیمیایی برمی‌گردد که در گذشته برای سامانه‌های اطفای حریق استفاده می‌کردند. این ترکیبات شامل برم، فلوئور و کربن هستند و از طریق اختلال در واکنش‌های شیمیایی احتراق، آتش را به طور موثری خاموش می‌کنند. به دلیل اثر مخرب بالای آن‌ها بر لایه اوزون، استفاده از هالون‌ها طبق توافق‌نامه‌های بین‌المللی نظیر پروتکل مونترآل متوقف شده است. سامانه‌های اطفای پاک جایگزین مدرن سامانه‌های هالون هستند.
انتخاب و نصب این قهرمانان آتش‌نشان، داستانی دقیق‌تر دارد! برای هر پروژه ساختمانی یا صنعتی، طراحی مهندسی دقیق و اجرای استاندارد این سیستم‌ها حرف اول را می‌زند. یادتان باشد برای اخذ تاییدیه آتش نشانی و اطمینان از ایمنی کامل، انتخاب سیستم مناسب و نصب آن طبق آخرین استانداردهای بین‌المللی اهمیت بالایی دارد.
مزایا و معایب سیستم اطفاء حریق گازی چیست؟
هرچه خوبان دارند، سیستم اطفاء حریق گازی یک‌جا دارد اما در کنار کارایی بالا و عملکرد بی‌نقص، محدودیت‌هایی هم دارد. در جدول زیر به بررسی مزایا و معایب سیستم اطفاء حریق گازی می‌پردازیم.
| سیستم اطفاء حریق گازی | |
| مزایا | غیر رسانا، واکنش سریع و کاهش آسیب ناشی از آتش و دود، حداقل خسارت به تجهیزات، محافظت از انسان‌ها بدون نیاز به تخلیه فوری، سازگار با محیط‌زیست و بی‌ضرر برای لایه اوزون، گازهای پایدار با ماندگاری بالا در کپسول، قابل استفاده مجدد، بدون پسماند، امکان ترکیب با سایر گازها در برخی سیستم‌های ترکیبی، انعطاف‌پذیری بالا در طراحی سیستم برای انواع فضاها |
| معایب | هزینه اولیه بالا برای خرید و نصب سیستم، نیاز به طراحی مهندسی دقیق و تخصصی، در برخی مدل‌ها خطر کاهش اکسیژن برای افراد حاضر در فضا، نیاز به سیستم تهویه فشار در برخی موارد، ایجاد خطر برای سلامتی در بعضی گازها، محدودیت در استفاده در فضاهای باز یا با تهویه شدید، |
۲ نکته طلایی در ملاحظات ایمنی سیستم اطفاء حریق گازی
- مورد اول: پیش از بهره‌برداری از سیستم اطفاء حریق گازی، باید از طریق آزمایش RIT مطمئن شوید که گاز در فضای موردنظر باقی می‌ماند و به‌سرعت تخلیه نمی‌شود؛ در غیر این صورت، کارایی اطفاء به‌شدت کاهش می‌یابد.
- مورد دوم: گازهایی مانند CO₂ و نیتروژن با کاهش سطح اکسیژن در فضاهای بسته باعث خفگی می‌شوند؛ بنابراین نصب سیستم هشدار صوتی و بصری قبل از تخلیه گاز برای حفظ جان افراد ضروری است.
کلام آخر
حادثه خبر نمی‌دهد اما نگران نباشید، چون سیستم اطفاء حریق گازی ناجی تجهیزات الکتریکی شما می‌شود. این قهرمان پنهان، با سرعت برق‌آسا آتش را خفه می‌کند و برخلاف روش‌های سنتی، هیچ آسیبی به وسایل الکترونیکی گران‌بهای شما نمی‌رساند. وقتی طراحی سیستم اطفا حریق گازی به‌درستی انجام نشود، آتش‌سوزی صد قدم به شما نزدیک‌تر می‌شود. به تبع این انتخاب نادرست فرایند اخذ تاییدیه آتش‌نشانی بیشتر طول می‌کشد. از فاجعه دوری کنید! طراحی بی‌نقص و اخذ تاییدیه آتش‌نشانی آسان نیست. همین حالا با مشاوران متخصص ما تماس بگیرید و بگذارید ساتل صنعت این دغدغه را از شما بگیرد.
سوالات متداول
- سیستم اطفاء حریق گازی را کجا نصب کنیم؟
معمولا سیستم‌های اطفاء حریق گازی در سقف یا بالای فضای محافظت‌شده نصب می‌شوند تا گاز به طور یکنواخت در کل محیط پخش شود. - چه کسی می‌تواند سیستم اطفاء حریق گازی را نصب کند؟
نصب سیستم اطفاء حریق گازی باید توسط کارشناسان مجاز و شرکت‌های تخصصی با تجربه و تاییدیه‌های لازم انجام شود. - بهترین سیستم اطفاء حریق گازی چه مشخصاتی دارد؟
بهترین سیستم‌های اطفاء حریق گازی سریع، ایمن، بدون آسیب به تجهیزات حساس و دارای تاییدیه‌های استاندارد و تهویه فشار مناسب هستند.
