تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد از همان لحظهای شروع میشود که اولین شعله سر برمیآورد. در ساختمانی شلوغ، آتش ناگهان زبانه میکشد؛ در همین لحظه، اسپرینکلر واکنش سریع با حباب ۳ میلیمتری مثل قهرمانی هوشیار عمل میکند، شیشهاش میشکند و پیش از گسترش آتش، آب را جاری میسازد. اما در آنسوی شهر، در انباری بزرگ و پر از کالا، اسپرینکلر واکنش استاندارد با حباب ۵ میلیمتری صبورانهتر وارد میدان میشود؛ دیرتر اما قدرتمندتر، تا شعلههای گسترده را مهار کند. هر کدام در میدان خود بهترین هستند. اگر میخواهید با بقیه تفاوتها و کاربردهای دقیقتر این دو نوع آشنا شوید، تا انتهای این مقاله ساتل صنعت همراه ما بمانید.
| ویژگی | واکنش سریع | واکنش استاندارد |
| اندازه لامپ | ۳ میلیمتر | ۵ میلیمتر |
| زمان واکنش | ≤ 50 (m·s)^1/2 | ≥ 80 (m·s)^1/2 |
| زمان فعالسازی | 5-30 ثانیه سریعتر | کندتر |
| کاربرد اصلی | محیطهای مسکونی و اداری | صنعتی و انبار |
| اولویت | ایمنی جان | کنترل آتش |
شناخت اولیه اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد
قدم اول برای درک تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد شناخت ساختار آنها است. اسپرینکلر به قلب هر سیستم اطفا حریق آبی شباهت دارد. وظیفه آن پاشش خودکار آب در هنگام آتشسوزی است، اما سرعت این واکنش با توجه به ساختار انواع اسپرینکلر فرق میکند. در اجزا اسپرینکلر یک لامپ شیشهای حساس به حرارت وجود دارد که در دمای مشخصی میترکد و آب را آزاد میکند.؛ اندازه این لامپ، تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد را مشخص میکند. حالا ببینیم داستان هرکدام از این مدلهای اسپرینکلر چیست؟
اسپرینکلر واکنش سریع چیست؟
اسپرینکلر واکنش سریع با لامپ 3 میلیمتری طراحی شده است. این لامپ کوچکتر، حساسیت بالاتری دارد. در نتیجه زودتر فعال میشود و آتش را سریعتر مهار میکند و مزیت اصلی آن محافظت از جان انسانها است. اسپرینکلرهای سریع معمولا در بیمارستانها، مدارس و هتلها که افراد زیادی در آن حضور دارند کاربرد دارد. طراحی سیستم اسپرینکلر برای این مکانها الزام استاندارد NFPA 13 است.
شاخص RTI (Response Time Index) یا زمان واکنش این نوع، کمتر از ۵۰ است؛ این عدد سرعت بالای پاسخ به حرارت را نشان میدهد. داستان از این قرار است که اسپرینکلر واکنش سریع در آتشسوزیهای کوچک، فورا وارد عمل میشود و قدرتنمایی میکند. دمای فعالسازی معمولا بین ۵۷ تا ۷۹ درجه سانتیگراد است. این محدوده به محیطهای حساس مثلا در اتاق بیمارستان یا خانه سالمندان میسازد. کاربرد دیگر آن در ساختمانهای اداری و مسکونی است. جایی که افراد زیادی حضور دارند و ایمنی جان حرف اول و آخر را میزند.
اسپرینکلر واکنش استاندارد چیست؟
اسپرینکلر استاندارد با لامپ ۵ میلیمتری ساخته میشود. این لامپ بزرگتر، مقاومت بیشتری در برابر حرارت دارد؛ بنابراین دیرتر فعال میشود. هدف اصلی این نوع کنترل و اطفای کامل آتش است و در انبارها و کارخانهها کاربرد دارد و این یعنی دقیقا جایی که حجم آتش بیشتر و نیاز به پاشش قویتر است وارد میدان میشود. RTI یا زمان واکنش این نوع بیش از ۸۰ است و اینجا یاد بزرگان میفتیم که میگویند: «فلفل نبین چه ریزه، بشکن ببین چه تیزه!» چراکه اسپرینکلر استاندارد پاسخ کندتری دارد به دلیل پایدارتری در برابر حرارت، در آتشهای بزرگ صنعتی بهتر عمل میکند.
دمای فعالسازی گستردهتر (۵۷ تا ۱۴۱ درجه سانتیگراد) است. این انعطاف برای محیطهای متنوع مثلا در پارکینگ یا موتورخانه به کار میآید. سیستم کنترل دود هم با این نوع هماهنگی بهتری دارد؛ چراکه برای فعالسازی همه سیستمها زمان بیشتر است.
بررسی ۱۰ تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد:
تا به اینجا دانستیم اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد چیست ولی برای داشتن انتخاب صحیح لازم است با تفاوتهای این دو نیز آشنا شوید. در ادامه به بررسی تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد از نظر ساختاری، کاربرد، عملکردیی، طراحی و نصب میپردازیم
داشتن ساختار فیزیکی متفاوت
با دقت در اندازه و رنگ لامپ شیشهای میتوانید به تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد از نظر ساختار فیزیکی پی ببرید.
- لامپ ۳میلیمتری واکنش سریع، حجم مایع کمتری دارد و چون این مایع سریعتر گرم میشود پس لامپ زودتر میترکد. در مقابل لامپ ۵میلیمتری استاندارد حجم بیشتری دارد در نتیجه سرعت گرم شدن و ترکیدن آن پایین خواهد بود
- واکنش سریع با RTI زیر 50 حدود 20-30 ثانیه زودتر فعال میشود. این تفاوت در موقعیتهای اورژانسی بهشدت به چشم میآید.
- رنگبندی لامپ هم یکسان است یعنی نارنجی (57°C)، قرمز (68°C)، زرد (79°C)، سبز (93°C)؛ اما حساسیت واکنش سریع بالاتر است.
تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد از نظر طراحی و نصب
اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد از نظر اتصالات و ابعاد تفاوتی ندارند. هر دو با رزوه NPT استاندارد نصب میشوند. اما هماهنگی در طراحی سیستم اعلام حریق با نوع اسپرینکلر اهمیت دارد. به عنوان مثال با توجه به تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر باید بگوییم سیستمهای آدرسپذیر با واکنش سریع هماهنگی بهتری دارند.
ضریب K-factor یا همان نرخ دبی در هر دو نوع یکسان (۲.۸ تا ۱۱.۲) است؛ این یعنی الگوی پاشش آب تفاوتی ندارد و فقط زمان فعالسازی متفاوت است.
تفاوت در عملکرد و کاربرد
تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد در عملکرد واقعی بیشتر نمایان میشود. بیایید کاربردهای هر یک را بشناسیم:
واکنش سریع
اسپرینکلرهای واکنش سریع برای ساختمانهای اداری و بیمارستانها طراحی شده است. چرا؟ چون جان انسانها اولویت اول است. آتش سریعتر مهار میشود و دود کمتری ایجاد میکند. همچنین در بیمارستانها بیماران نمیتوانند سریع تخلیه شوند پس کنترل فوری آتش حیاتی است. در مدارس و مهدکودکها هم همین منطق صدق میکند. کودکان آسیبپذیرتر هستند و نیاز به حفاظت بیشتری دارند. هتلها و مراکز خرید هم از این قاعده پیروی میکنند چون تجمع افراد زیاد است و ایمنی جان آنها اولویت دارد. خانههای مسکونی، به ویژه آپارتمانهای بلند که سرعت تخلیه در آن پایین هست نیز باید واکنش سریع داشته باشند.
واکنش استاندارد
واکنش استاندارد برای محیطهای صنعتی مناسب است. در انبارهای کالا که به خاطر ارتفاع زیاد قفسهها، پاشش قویتر اهمیت دارد هم به کار میرود. پارکینگها معمولا خطر متوسط دارند. بنزین و روغن موتور خطر آتش را افزایش میدهد پس کنترل کامل آتش ضروری است.
به نقل از وبسایت qrfs: «کارخانهها و موتورخانهها هم از این نوع استفاده میکنند در واقع جایی که دمای محیط بالاتر است و تجهیزات گرانقیمت وجود دارد پای واکنش استاندارد در میان است.»
سالنهای صنعتی با سقف بلند نیاز به استاندارد دارند. چون حرارت زمان بیشتری برای رسیدن به سقف دارد. اجرای سیستم اطفا حریق در این محیطها نیازمند محاسبات دقیقتری است و بوستر پمپ آتشنشانی هم با این نوع هماهنگی بهتری دارد.
تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد در مقررات سازمان آتشنشانی
استاندارد NFPA 13 برای هر یک از انواع سیستم اعلام و اطفا حریق، الزامات خاصی را تعیین کرده است واکنش سریع برای رده خطر سبک (Light Hazard) الزامی و واکنش استاندارد برای خطر متوسط تا زیاد است. استاندارد ملی ایران هم این تقسیمبندی را دارد و اخذ تاییدیه آتش نشانی بدون رعایت این استانداردها غیرممکن است. گرفتن گواهیهای UL Listed و FM Approved برای هر دو نوع ضرورت دارد و بدون گواهی معتبر نمیتوان آنها را نصب کرد.
به نقل از سازمان آتش نشانی تهران: «کالـس دمایی اسپرینکلر باید با توجه به محل نصب، خطر و بار اشتعال مواد موجود در محل، انتخاب شود.»
تفاوت در هزینه و نگهداری
تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد از نظر هزینه و نگهداری بیشتر در بخش طراحی سیستم اسپرینکلر دیده میشود تا خود تجهیزات. اسپرینکلرهای واکنش سریع به دلیل حساسیت بالاتر و نیاز به پاسخ سریعتر، طراحی دقیقتر و مهندسی پیچیدهتری میطلبند، بنابراین هزینه مهندسی و پیادهسازی آنها بیشتر است. نگهداری هر دو نوع تقریباً یکسان است و شامل بازرسیهای دورهای سالیانه میشود. عمر مفیدشان هم مشابه است و در شرایط نگهداری مناسب تا دو دهه دوام دارند.
سایر تفاوتهای مهم اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد
علاوهبر موارد رایج، تحقیقها از تفاوتهای ظریفتری حرف میزنند.
- تفاوت در عملکرد با ارتفاع سقف: واکنش سریع در سقفهای زیر ۴ متر بهتر عمل میکند. واکنش استاندارد برای ارتفاع ۴ تا ۱۲ متر مناسبتر است. این تفاوت در محاسبات هیدرولیک اهمیت دارد.
- تفاوت در مصرف آب: واکنش سریع چون زودتر فعال میشود، مصرف آب کلی کمتر است. در مقابل استاندارد چون دیرتر فعال میشود، آتش بزرگتر شده و آب بیشتری نیاز است.
- تفاوت در خسارت ثانویه: واکنش سریع خسارت آبی کمتری ایجاد میکند. چون آتش کوچکتر بوده و زمان پاشش کمتر است.
- تفاوت در تاثیرپذیری از جریان هوا: واکنش سریع حساستر به جریان هوا است. در محیطهای با تهویه قوی ممکن است دیرتر فعال شود. این نکته در سیستم کنترل دود باید لحاظ شود.
- تفاوت در سازگاری با سیستمهای دیگر: واکنش سریع با سیستمهای اعلام حریق پیشرفته سازگاری بهتری دارد.
کدام اسپرینکلر برای پروژه من مناسبتر است؟
انتخاب بین این دو به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع کاربری: اگر ساختمان مسکونی، اداری یا آموزشی است، واکنش سریع بهتر است. اگر صنعتی یا انباری است، استاندارد مناسبتر است.
- رده خطر: طبق استاندارد NFPA 13، خطر سبک نیاز به واکنش سریع دارد. خطر متوسط و زیاد نیاز به استاندارد دارد.
- الزامات قانونی: اخذ تاییدیه آتش نشانی ملاک اصلی است و سازمان آتشنشانی بر اساس نوع ساختمان تصمیم میگیرد.
- بودجه: تفاوت قیمت چندان زیاد نیست پس نباید فقط بر اساس قیمت تصمیم گرفت.
- مشاوره تخصصی: بهترین راه مشورت با متخصصان طراحی و اجرا سیستم اطفا حریق است چرا که آنها محاسبات دقیق انجام میدهند.
۴ نکته مهم در انتخاب و نگهداری اسپرینکلر
حالا که با تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد آشنا شدهاید خالی از لطف نیست که نکتههای مهم در انتخاب و نگهداری اسپرینکلر را هم به ذهنتان بسپارید:
- هنگام خرید به گواهیهای معتبر توجه کنید چرا که محصولات تقلبی خطر جانی دارند.
- از تولیدکنندگان معتبر خرید کنید.
- بازرسی دورهای سالیانه ضروری است. لامپ را از نزدیک بررسی کنید و اگر رنگ عوض کرده یا ترک برداشته، فورا تعویض کنید.
- هرگز خودسرانه نوع اسپرینکلر را تغییر ندهید. این کار نیاز به محاسبات مجدد و بررسی سیستم اطفا حریق دارد.
کلام آخر
در این مقاله تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد را بررسی کردیم. بارزترین و مهمترین تفاوت این دو سیستم در سرعت فعالسازی و کاربردشام است. بدون شک انتخاب سیستم مناسب نیاز به تخصص دارد پس بهتر است از جایی تهیه کنید که علاوه بر تامین تجهیزات تخصصی آتش نشانی، مشاوره هم بدهد تا زودتر به بتوانید تاییدیه آتش نشانی را اخذ کنید شما میتوانید همین حالا با مجموعه ساتل تماس بگیرید و ضمن دریافت مشاوره رایگان، اجرا تمامی این مراحل را به دست کارشناسان مجرب ما بسپارید.
سوالات متداول
۱- آیا میتوان هر دو نوع اسپرینکلر را در یک ساختمان استفاده کرد؟
بله، اما نه در یک محفظه یا طبقه و هر طبقه باید یک نوع داشته باشد.
۲- قیمت کدام نوع اسپرینکلر بیشتر است؟
واکنش سریع معمولا گرانتر است.
۳- نگهداری هر دو نوع اسپرینکلر چه تفاوتی دارد؟
نگهداری هر دو یکسان است.